|
Toshkent Tibbiyot Akademiyasi
Tibbiy profilaktika fakulteti
106-"B" guruh talabasi
Ergasheva Shohsanamning
Tibbiy kimyo fanidan
Dispers sistemalar. Dispers sistemalarning
fizik- kimyoviy xossalari mavzusida
tayyorlagan prezintatsiyasi
Reja:
1.Dispers sistemalar va ularning turlari.
2. Dispers muhit va dispers fazalar ta'sirlashuv tabiatiga ko'ra sinflanishi.
3. Kolloid birikmalarni olish usullari.
4.Kolloid eritmalarni tozalash usullari.
O'z tarkibida muallaq holatda mayda zarrachalar saqlagan sistemalar dispers sistemalar deyiladi.
Dispers sistemalar geterogen bo'lib, ular ikki
fazadan iboratdir , ular quyidagilar:
1.Dispers faza
2. Dispers muhit
Dispers faza taqsimlangan muhit dispers muhit deyiladi.
Dispers sistemalar quyidagi xususiyatlari bo'yicha sinflanadi:
- Dispers faza o'lcham qiymati bo'yicha;
- Fazalar agregat holatlari bo'yicha;
- Dispers faza va dispers muhit zarrachalari ta'sirlashuvi bo'yicha;
Har qanday dispers sistemaning xossasi
ularning disperslik darajasi bilan belgilanadigan umumsirt yuzalarining qiymatiga bog'liq bo'ladi. Dispers faza sirt yuzasi qancha katta bo'lsa, sirt yuzasidagi Gibs energiyasi shunchalik yuqori bo'ladi.
Dispers sistemalar dispers faza o'lcham qiymatiga ko'ra quyidagicha sinflanadi:
Dag'al dispers sistemalar- zarrachalar o'lchami 100 nm va undan yuqori (10-4 - 10-7 m) ( suspensiya, emulsiya, kukun va boshqalar)
Kolloid- dispers sistemalar zarrachalar o'lchami 1nm dan 100 nm .gacha ( 10-7- 10-9) ( oqsil , kraxmal eritmalari)
Molekular - ion dispers sistemalar ( elektrolit va noelektrolitlarning chin eritmalari) - zarrachalar o'lchami 1 mkm dan kichik ( 10-9 m dan kichik)
bo'lgan sistemalar.
Chin eritmalar - gomogen sistemalar bo'lib, mayda zarrachalar , ya'ni atom, ion, yoki uncha
katta bo'lmagan molekulalar suyuq erituvchida erishida hosil bo'ladi. Erigan modda zarrachalari
cho'kmaydi va filtr yoki yarim o'tkazgich membranalarida ushlanib qolmaydi.
Kolloid eritmalarda zarrachalar o'lchami chin eritmadagi zarrachalarga
nisbatan taxminan 10- 100 barobar
yirik bo'ladi. Kolloid eritmalar zarrachalari filtrdan o'ta oladi,. lekin
yarim o'tkazuvchan membranadan
o'tmaydi va ushlanib qoladi. Kolloid
zarrachalarga misol qilib, oqsil molekulalari yoki metall zollarini olishimiz mumkin.
Dag'al dispers sistemalar (suspensiya , emulsiya , aerozollar)
geterogen sistemalar bo'lib, kolloid
va chin eritmalardan kuchli farq
qiladi. Suspensiya zarrachalar shu
qadar yirikki, oddiy ko'z bilan ko'rish
ko'rish mumkin.Ular filtr va yarim
o'tkazuvchi membranadan o'ta olmaydi.
Suspensiyalarga tuproqni suv bilan
aralashtirilganda hosil bo'lgan sistemani misol qilish mumkin .
Suspensiyalar beqaror bo'lib, zarrachalar cho'kadi, shaffof suyuqlik
suv yuziga chiqadi. Suspensiya
holatidagi dori moddalarga kolaminli
losyon , suyuq penitsilinlarni misol
qilib keltirish mumkin.
Dispers faza va dispers muhit uch xil
agregat ( suyuq, qattiq, gaz) holatida
bo'ladi.
Suyuqda- gaz bo'lgan dispers sistemalarga tuman, bulut, sprey kabilarni keltirish.
Qattiqda - gaz bo'lgan dispers sistemalarga chang , tutun, qattiq dori
aerozollarini misol qilish mumkin.
Dispers faza zarrachalari ta'sirlashuvi
bo'yicha quyidagilarga bo'libdi:
Erkin ( bog'lanmaga ) dispers sistemalar-
dispers faza zarrachalari o'zaro bog'lanmaydi va erkin harakatlanish xususiyatiga ega bo'ladi.
(Liozollar, aerozollar, suspensiya va emulsiyalar) kabilarni keltirish mumkin.
Bog'langan dispers sistemalar- sistema fazalarida biron - biri erkin
harakatlanish imkoniyatiga ega bo'lmaydi. Ularga quyidagilar kiradi:
Gellar ,. Ko'piklar va hokazolar.
Kolloid eritmalar dispers muhit agregat holatiga ko'ra quyidagicha:
- Liozollar
- Aerozollar
- Qattiq zollar
Liozollar dispers muhiti suyuq bo'ladi.
Aerozollarni dispers muhiti gaz bo'ladi.
Qattiq zollarni dispers muhiti va fazasi
qattiq bo'ladi.
Kolloid eritmalar zarrachalari o'lchami
dag'al dispers va molekular dispers
sistema o'rtasidagi holatda bo'lganligi
uchun ular ikki usulni sabab o'tamiz:
Maydalash - dispergirlash, nisbatan
katta zarrachalarni kolloid zarracha o'lchamiga keltirish.
Yiriklashtirish - kondensatsion, molekula va ionlarni birlashtirib kolloid zarracha
o'lchamiga yetkazish yoki agregatlar
hosil
Dispergirlash usullari:
1. Mexanik usul
2. Ultratovush usuli
3. Peptizatsiya usuli
4. Eritish usuli yoki o'z - o'zidan
dispergirlanish usuli.
E'tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: | 
