Toshkent viloyat davlat pedagogika instituti

3-TOPSHIRIQ. Топишмоқлардан жадвалда кўрсатилган қurilish qoliplariga muvofiq keluvchi gaplar tопинг. Inkor ifodalovchi grammatik vositalarga tavsif bering.

т/р	Гапнинг қурилиш қолиплари	Топишмоқлардан мисоллар
1.	[I + Fb-li]
2.	[I + Fb-siz]

4-TOPSHIRIQ. «Таrmоqlаr» (klаstеr) usulidаn fоydаlаnib, жадвални тўлдиринг. Севимли эртакларингиз қаҳрамонларининг ижобий ва салбий хусусиятларини хотирланг. Эртакларда қўлланган атоқли отларни қайси хусусиятларига кўра ижобий ва салбий тимсолга ажратганлигингизни жадвал орқали тавсифланг. Қўлланган сўзлар туркумини белгиланг.

УМУМИЙ ХУЛОСАЛАР:
1. Педагогик технология таълимни лойиҳалаш, лойиҳани амалга ошириш, амалга ошириш йўллари ва усуллари, шарт-шароитлари каби мақсадли ишлар билан шуғулланади. Унинг янги моделини, яъни янги педагогик технологияларни таълим тизимига татбиқ этиш бугунги кун талабидир.
2. Янги педагогик технология анъанавий педагогик технологиядан бутунлай фарқ қилиб, бунда ўқитиш эмас, мустақил ўқиш масаласи биринчи ва асосий ўринга кўтарилган. Анъанавий педагогик технологияда янги мавзулар ўқитувчи томонидан ўқувчиларга етказиб берилса, бугунги кун педагогик технологияси шу мавзуни ўзлаштиришни ўқувчининг ўзидан талаб қилади.
3. Ўқитувчи фақат назоратчи вазифасини ўтайди. Бу ўринда ўқитувчи ўз устида янада кўпроқ ишлаши, ўқувчи ўзлаштирган мавзуни ўқувчидан ҳам кўпроқ билишини талаб этади. Демак, ўқитувчи фаолияти сустлашмайди, аксинча аввалгидан ҳам кўпроқ фаоллашади.
4. Янги педагогик технологияларни қўллашнинг ўзига хос белгилари мавжуд: таълим мақсадини аниқ белгилаш, таълимни қўйилган масалага йўналтириш, кафолатланган натижага интилиш, такрорлаш ва назорат қилиш, таълимни ўқувчиларнинг ўзлаштиришига мослаштириш, ўзлаштиришни назорат қилиш ва баҳолаш ва бош.
5. Она тили машғулотларини янги педагогик технологиялар асосида ташкил этиш натижасида ўқитувчилар дарс типлари ва дарс шаклларига мос методлар танлашни, кўрсатмали ва техник воситалардан унумли ва ўринли фойдаланишни ўзлаштириб оладилар.
6. Она тилидан дарс берувчи ўқитувчи ҳақиқий ижодкор бўлиши лозим. Ўқув машғулотларини замонавий шакл ва усулларда олиб боришга ва ўқувчиларни ҳам шунга тайёрлаб боришга, уларни машғулот жараёнида мақсадли бошқаришни билиши ўқитувчилик фаолиятининг бош мезони саналади.
7.Сўнгги йилларда она тили ўқитиш методикаси соҳасида дарсларнинг янги типларда ва усулларда, яъни замонавий педагогик технологиялар асосида ташкил этилиши талаб қилинмоқда. Бундай дарс турларига мусобақа дарслари, баҳс-мунозара дарслари, интерфаол методли дарсларни киритиш ва уларни амалда қўллаш самарадорликни юзага келтириб чиқариши, шубҳасиз.
8. Интерфаол усулларнинг қўлланиши асосида ўтказиладиган машғулотларда халқ оғзаки ижоди намуналаридан самарали фойдаланиш ўқувчиларда миллий ифтихор, маънавий юксалиш, ўзликни англаш каби туйғулар билан бирга ватанимиз тарихига, ота-боболаримизнинг турмуш тарзига қизиқишни уйғотиши, шубҳасиз.
9. Она тили машғулотларида халқ оғзаки ижоди намуналаридан фойдаланган ҳолда қўлланиладиган янги педагогик технологиялар юзасидан берадиган айрим услубий тавсияларни қуйидаги қисмларга ажратиш мумкин: турли хил грамматик ўйинлардан, тарқатма материаллардан, жадваллардан фойдаланиш.
10. Она тили машғулотларида халқ оғзаки ижоди намуналаридан фойдаланиш нафақат миллий ўзликни англашга, балки ўқувчи ёшларнинг хотирасини мустаҳкамлашга, дунёқарашини кенгайтиришга, юксак маънавий баркамолликка эришишига беминнат хизмат қилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:

1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. – Тошкент: Ўзбекистон, 2009. - Б.7.

2. Каримов И.А. Ўзбекистон ­ келажаги буюк давлат. -Тошкент: Ўзбекистон, 1992. –Б. 17.
3. Қурбонова Х. Она тили мазмунини янглашнинг лингвометодик асослари: Пед.фан.ном... дис. автореф. –Тошкент. 2005. –Б. 7.
4. Нисанбаева А. Ўзбек тили дарсларида матн воситасида ўқувчилар нутқини ўстиришнинг методик асослари. Пед.фан.ном.дис. ... автореф. –Тошкент, 2008. – 23 б.
5. Муслимова О. Ўзбек тили дарсларида ўқувчиларнинг сўз бойлигини ошириш. // Тил ва адабиёт таълими. 1999, 5-6-сон. –Б.50-54.
6. Ғуломов Ҳ. Ўқувчиларнинг матн устида ишлаши. Тил ва адабиёт таълими. 1994, 2-3-сон.
7.Ҳамдамова М. Нутқ ўстириш дарслари. - Тошкент, 1991.
8.Мирзааҳмедов А. Ўқувчилар нутқини ўстириш ва нутқ маданияти сирларидан огоҳ этиш. Тил ва адабиёт таълими. -Тошкент, 1999. - № 3. - Б. 17.
9. Тўхлиев Б., Шамсиева М., Зиёдова Т. Ўзбек тили ўқитиш методикаси. - Тошкент, 2006.- Б.47.
10. Умумий таълим ва ҳунар мактабини ислоҳ қилишнинг асосий йўналишлари. - Тошкент, 1984.
11. Ишмуҳамедов Р., Абдуқодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологиялар. – Тошкент, 2008. – Б.14
12. Афзалов М.И. Ўзбек халқ эртаклари ҳақида. –Тошкент: Фан, 1964.
13. Алавия М. Ўзбек халқ қўшиқлари. –Тошкент: Фан, 1959.
14. Зарипов Ҳ. Фольклор ва археологик материалларни қиёсий ўрганиш масаласига доир. –Тошкент: Ўзбек тили ва адабиёти масалалари. 1958. №1. 15. Мирзаев Т. «Алпомиш» достонининг ўзбек вариантлари. –Тошкент: Фан, 1966.
16. Мирзаева С. Ўзбек халқ эпосининг поэтикаси. Филол.ф.д-ри. … дисс.автореф. –Тошкент, 2005.
17. Шарипова Л. Ўзбек поэзиясида 20 асрнинг 70-80-йиллар фолькоршунослиги. Фило.ф.н. … дисс. автореф. –Тошкент, 2009.
18. Жўраев М. Ўзбек мавсумий маросим фольклори. –Тошкент: Фан, 2008.
19. Ёқуббекова М. Ўзбек халқ қўшиқларининг лингвопоэтик хусусиятлари. Филол.ф.д-ри. … дисс.автореф. –Тошкент, 2005.
20. Жўраева Б. Мақолларда синонимия ҳодисаси. Ўзбек тили ва адабиёти, 2000, -№ 5. –Б.58-61.
21. Сапарниёзова М. Ўзбек халқ топишмоқларининг семантик-синтактик хусусиятлари. Филол.ф.н. … дисс.автореф 2006.
22. Жуманазарова Г. «Ширин ва Шакар» достонининг лексик ва лингвопоэтик хусусиятлари. Филол.ф.н. … дисс.автореф. –Тошкент, 2009.

Абдураззоков Элдор Ғофуржонович	Ўз-42	Гап булаклари билан алоқага киришмайдиган бўлакларни ўқитиш методикаси.	катта ўқитувчи Р.Давлатова
Тоғайалиева Парвина Гулмаҳмадовна	Ўз-41	Ўрта таълимда эгали ва эгасиз гапларни ўқитиш методикаси	катта ўқитувчи Р.Давлатова
Абдужалилова Шахноза Абдирахимовна	Ўз-42	Сўз бирикмаси ва унинг бошқа бирикмалар билан муносабати	катта ўқитувчи Р.Давлатова
Иззатуллаева Мастура Самижоновна	Ўз-42	Мустақил қўлланилувчи тўлиқсиз гапларнинг семантик-синтактик тузилиши	катта ўқитувчи Р.Давлатова
Мирзаева Мохичехра Усмоновна	Ўз-44	Кўмакчи ва келишиклар мавзусини боғлаб ўрганиш методикаси	катта ўқитувчи Р.Давлатова

1 Тўхлиев Б. Шамсиева М., Зиёдова Т. Ўзбек тили ўқитиш методикаси. –Тошкент, 2006.

2 Нурмонов А., Маҳмудов Н., Аҳмедов А., Солихўжаева С. Ўзбек тилининг мазмуний синтаксиси. – Тошкент., 1992.; Маҳмудов Н., Нурмонов А. Ўзбек тилининг назарий грамматикаси. - Тошкент, 1995.; Бердиалиев А. Ўзбек тили сўз бирикмалари синтаксиси. – Тошкент, 1990.; Ғуломов А., Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. - Тошкент, 1995.; Четин М.Ҳозирги ўзбек ва турк тилларида сўз бирикмалари синтактик деривацияси. - Тошкент, 2002.; Х.Хайруллаев. Сўз, сўз бирикмаси ва гапнинг предикативликка муносабати. -Тошкент. 2001.

3 Каримов И.А. Юксак маънавият − енгилмас куч. –Тошкент: Маънавият, 2008. –Б.83-87.

4 Нурмонов А. ва бошқалар. Кўрсатилган асар. -Б. 8-22.; Шарипов М.К. Ҳозирги ўзбек тилида сўз бирикмалари синтаксиси масаласи. - Тошкент., 1978.; Бердиалиев А. Ўзбек тили сўз бирикмалари синтаксиси. - Тошкент., 1990.

5 Четин М. Ҳозирги ўзбек ва турк тилларида сўз бирикмалари синтактик деривацияси. // Филол.фан.ном.дисс...автореф. - Тошкент, 2002.; Шу муаллиф. Феълли бирикмаларнинг синтактик деривациясига доир. // Ўзбек тили ва адабиёти., 2001. №2. - Б. 78-80.; Хайруллаев Х. Кўрсатилган манба.;

6 Қаранг. Ғуломов А., Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. -Тошкент,1987.-11-28 б.

7 Ўзбек тилининг мазмуний синтаксиси. // Нурмонов А., Маҳмудов Н., Аҳмедов А., Солихўжаева С. - Тошкент: Фан, 1992. -30 б.

8 ¥озирги ´збек адабий тили. 2-қисм. –Тошкент. 1966. –Б.19.

9 Маҳмудов Н., Нурмонов А.Ўзбек тилининг назарий грамматикаси.Тошкент. 1995. - 31 б

10 Расулов И. Сўз бирикмаси масаласи. // Ўзбек тили ва адабиёти, 1978. - № 2.

11 Ўринбоев Б. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Самарқанд.2001.-20 б.

12 Жу жойда.

13 Ўзбек тилининг мазмуний синтаксиси / Нурмонов А., Маҳмудов Н., Аҳмедов А., Солихўжаева С. - Тошкент: Фан, 1992. - Б. 8-16; Шарипов М.К. Ҳозирги ўзбек тилида сўз бирикмалари синтаксиси масаласи. - Тошкент, 1978; Бердиалиев А. Ўзбек тили сўз бирикмалари синтаксиси. - Тошкент, 1990.

14 Четин М. Ҳозирги ўзбек ва турк тилларида сўз бирикмалари синтактик деривацияси: Филол. фан. ном. ... дис. автореф. - Тошкент, 2002. - 24 б; Шу муаллиф. Феълли бирикмаларнинг синтактик деривациясига доир // Ўзбек тили ва адабиёти. – Тошкент, 2001. - № 2. - Б. 78-80; Хайруллаев Х. Сўз, сўз бирикмаси ва гапнинг предика­тивликка муносабати: Филол. фан. ном. … дис. автореф. - Тошкент, 2001.

15 Бу рамзий ифодада И исмларни, Ф феълни англатади.

16 Маҳмудов Н., Нурмонов А. Ўзбек тилининг назарий грамма­ти­каси. - Тошкент: Ўқитувчи, 1995. - Б. 19.

17 Маҳмудов Н., Нурмонов А. Ўзбек тилининг назарий грамматикаси. - Тошкент: Ўқитувчи, 1995. - Б. 128-136.

18 Қурбонова М. Ўзбек тилшунослигида формал-функционал йўналиш ва содда гап қурилишининг талқини: Филол. фан. д-ри. … дис. автореф. - Тошкент, 2001. - Б. 22.

19 Маҳмудов Н., Нурмонов А. Кўрсатилган китоб. - Б. 20.

20 Хайруллаев Х. Сўз, сўз бирикмаси ва гапнинг предикативликка муносабати: Филол. фан. ном. … дис. автореф. - Тошкент, 2001. - Б. 13.

21 Маҳмудов Н., Нурмонов А. Ўзбек тилининг назарий грамматикаси. - Тошкент: Ўқитувчи, 1995. - Б.20.

22 Қаранг: Ўзбек тилининг мазмуний синтаксиси / Нурмонов А., Маҳмудов Н., Аҳмедов А., Солихўжаева С. - Тошкент: Фан, 1992. - Б. 30.

23 Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. – Тошкент: Ўзбекистон, 2009. –Б.7.

24 Каримов И.А. Ўзбекистон ­ келажаги буюк давлат. -Тошкент:Ўзбекистон, 1992. –Б. 17.

25 Қаранг: Қурбонова Х. Она тили мазмунини янглашнинг лингвометодик асослари: Пед.фан.ном... дис. автореф. –Тошкент. 2005. –Б. 7.

26 Нисанбаева А. Ўзбек тили дарсларида матн воситасида ўқувчилар нутқини ўстиришнинг методик асослари. Пед.фан.ном.дис. ... автореф. –Тошкент, 2008. – 23 б; Муслимова О. Ўзбек тили дарсларида ўқувчиларнинг сўз бойлигини ошириш. // Тил ва адабиёт таълими. 1999, 5-6-сон. –Б.50-54; Ғуломов Ҳ. Ўқувчиларнинг матн устида ишлаши. Тил ва адабиёт таълими. 1994, 2-3-сон.; Ҳамдамова М. Нутқ ўстириш дарслари. - Тошкент, 1991. Мирзааҳмедов А. Ўқувчилар нутқини ўстириш ва нутқ маданияти сирларидан огоҳ этиш. Тил ва адабиёт таълими. –Тошкент, 1999. - № 3. - Б. 17; Тўхлиев Б., Шамсиева М., Зиёдова Т. Ўзбек тили ўқитиш методикаси. - Тошкент, 2006.- Б.47; Матаева Ў. Ўзбек тили ўқитиш методикаси // Маърузалар матни. – Ангрен, 2001; Умумий таълим ва ҳунар мактабини ислоҳ қилишнинг асосий йўналишлари. –Тошкент, 1984.

27 Ишмуҳамедов Р., Абдуқодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологиялар. – Тошкент, 2008. – Б.14

28 Афзалов М.И. Ўзбек халқ эртаклари ҳақида. –Тошкент: Фан, 1964; Алавия М. Ўзбек халқ қўшиқлари. –Тошкент: Фан, 1959; Зарипов Ҳ. Фольклор ва археологик материалларни қиёсий ўрганиш масаласига доир. –Тошкент: Ўзбек тили ва адабиёти масалалари. 1958. №1; Мирзаев Т. «Алпомиш» достонининг ўзбек вариантлари. –Тошкент: Фан, 1966; Мирзаева С. Ўзбек халқ эпосининг поэтикаси. Филол.ф.д-ри. … дисс.автореф. –Тошкент, 2005.; М.Бобоев, И.Ёрматов. Долзарб мавзу тадқиқи. // Тилшунослик ва адабиётшунослик масалалари. –Тошкент, 1990.-Б.3-8; И.Ёрматов. «Алпомиш» достонида психологик тасвир масаласига доир. // Тилшунослик ва адабиётшунослик масалалари. –Тошкент, 1990. –Б.67-71; Шарипова Л. Ўзбек поэзиясида 20 асрнинг 70-80-йиллар фолькоршунослиги. Фило.ф.н. … дисс. автореф. –Тошкент, 2009; Жўраев М. Ўзбек мавсумий маросим фольклори. –Тошкент: Фан, 2008.

29 Ёқуббекова М. Ўзбек халқ қўшиқларининг лингвопоэтик хусусиятлари. Филол.ф.д-ри. … дисс.автореф. –Тошкент, 2005; Жўраева Б. Мақолларда синонимия ҳодисаси. Ўзбек тили ва адабиёти, 2000, -№ 5. –Б.58-61; Сапарниёзова М. Ўзбек халқ топишмоқларининг семантик-синтактик хусусиятлари. Филол.ф.н. … дисс.автореф 2006; Жуманазарова Г. «Ширин ва Шакар» достонининг лексик ва лингвопоэтик хусусиятлари. Филол.ф.н. … дисс.автореф. –Тошкент, 2009.