2.2Pudrat shartnomasi bo’yicha ishni bajarish muddatlari. Pudrat shartnomasida ishni bajarishning boshlangʼich va oxirgi muddatlari koʼrsatiladi. Taraflar oʼrtasidagi kelishuvga muvofiq, shart nomada ishning ayrim bosqichlarini tugallash muddatlari (oraliq muddatlar) ham nazarda tutilishi mumkin.
Pudrat shart nomasida boshqacha tartib nazarda tutilgan boʼlmasa, pudratchi ishni bajarishning boshlangʼich va oxirgi, shuningdek oraliq muddatlarini buzganlik uchun javobgar boʼladi.
Pudrat shart nomasida koʼrsatilgan ishni bajarishning boshlangʼich, oxirgi va oraliq muddatlari shart nomada nazarda tutilgan hollarda va tartibda oʼzgartirilishi mumkin.
Ushbu Kodeks 337-moddasining ikkinchi qismida koʼrsatilgan ijro muddatini kechiktirish oqibatlari ishni bajarishning oxirgi muddatiga rioya etilmagan hollarda yuzaga keladi.
Sharhlanayotgan modda normalarida pudrat shart nomasi asosida ishni bajarishda muddatlarni belgilash tartibi va muddat buzilgan taqdirda javobgarlik nazarda tutilgan.
Moddaning 1-qismiga muvofiq ishni bajarishning boshlangʼich va oxirgi muddatlari pudrat shart nomasining shartlariga kiritilishi lozim. Bunda qonun ishning alohida qismlarini bajarish bosqichlari muddatini («Oraliq muddat») belgilash imkonini yaratib bergan.
Ishni bajarish muddatini belgilashning ahamiyati shundaki, ushbu muddatda pudratchi ishning tugallanmaganligi uchun javobgar boʼladi. Buyurtmachi ishni oʼz vaqtida bajarmaganligi natijasida yetkazilgan zararni pudratchidan undirishga yoki shart nomani bekor qilishga haqli.
Shuni eʼtiborga olish kerakki, Oʼzbekiston Respublikasining «Xoʼjalik yurituvchi subʼektlar faoliyatining shart nomaviy-huquqiy bazasi toʼgʼrisida»gi Qonunida ishlarni oʼz vaqtida bajarmaslik yoki bajarmaslik uchun javobgarlik tartibi belgilangan. Tovarlarni yetkazib berish muddatlari kechiktirib yuborilgan, toʼliq yetkazib berilmagan, ishlar bajarilmagan yoki xizmatlar koʼrsatilmagan hollarda, tovar yetkazib beruvchi (pudratchi) sotib oluvchiga (buyurtmachiga) kechiktirilgan har bir kun uchun majburiyat bajarilmagan qismining 0,5 foizi miqdorida penya toʼlaydi, biroq bunda penyaning umumiy summasi yetkazib berilmagan tovarlar, bajarilmagan ishlar yoki koʼrsatilmagan xizmatlar bahosining 50 foizidan oshib ketmasligi lozim. Penyani toʼlash shart noma majburiyatlarini buzgan tarafni tovarlarni yetkazib berish muddatlarini kechiktirib yuborish, toʼliq yetkazib bermaslik, ishlarni bajarmaslik yoki xizmatlarni koʼrsatmaslik oqibatida yetkazilgan zararni qoplashdan ozod etmaydi14.
XULOSA: Yurtimiz mustaqillikka erishgandan so’ng bozor iqtisodiyotiga asoslangan davlat boshqaruvini ishlab chiqdi. Birinchi prezindentimiz I. A. Karimov bejiz bozor iqtisodiyotini davlat siyosati va boshqa sohalardan ustun qo’ymaganlar chunki xalq o’z iqtisodiyoti asosida shakllanadi va rivojlanadi. Hozirgi kunda bozor iqtisodiyotining o’ziga xos yo’nalishlardan bo’lgan pudrat shartnomasi bo’yicha vujudga keladigan munosabatlar o’ziga xos samarasini bermoqda.
Xususan pudrat shartnomasining o’ziga xos yo’nalishlari mavjud bo’lib bular:
Maishiy pudrat ommaviy shartnomalar jumlasiga kiradi. Qurilish pudrati shartnomalar ichida muhim vazifalarni o’z ichiga oladi. Qurilish pudrati korxonani, binoni, inshootni qurish yoki qayta qurish haqida, shuningdek montaj va sozlash ishga tushirish va qurilayotgan obyekt bilan bevosita bog’liq boshqa ishlarni bajarish imkoniyatini beradi. Pudrat shartnomasida bajariladigan ishlarni buyurtmachining topshirig’ini bajarish usullarini mustaqil pudratchi belgilaydi. Pudratchi o’zi bergan materiallar va uskunalarning sifati tegishli darajada bo’lmaganligi uchun va uchinchi shaxslar huquqlari bo’lgan materiallari va uskunalarini berganligi uchun javobgar bo’ladi. 7
Pudrat shartnomasining ishni bajarish muddatlari pudratchi va buyurtmachi o’rtasidagi munosabatlarda vujudga keladigan topshiriqlarni o’z vaqtida bajarishini ta’minlashdan iborat bo’ladi. Pudrat shartnomasi muddatida ishning boshlang’ich va oxirgi muddatlari ko’rsatilgan bo’ladi va istisno tariqasida ishning ayrim bosqichlarini tugallash muddatlari ya’ni oraliq muddatlari ham nazarda tutilgan bo’lishi mumkin. Shuni aytib o’tish kerakki pudrat shartnomasida boshlang’ich va oxirgi shuningdek oraliq muddatlarini buzganligi uchun javobgarlikka tortilish holatlari ham mumkin. Pudrat shartnomasida bajarilgan ishning bahosi yoki uni aniqlash usullari ko’rsatiladi. Pudrat shartnomasida bajarilgan ishning bahosi aniqlash imkoni bo’lmasa oldingi pudrat shartnomasi asosida bajarilgan ishlar bahosi asosida oladi. Pudrat shartnomasi ishga haq to’lash tartibi agar pudrat shartnomasida bajarilgan ishning to’liq ish haqqi shartnoma tugagandan so’ng olish nazarda tutilgan bo’lsa faqatgina ish bajarilgandan so’ng ish haqqini olishga haqli bo’ladi. Agar shartnomada boshqacha holat nazarda tutilmagan bo’lsa.
Pudrat shartnomasida pudratchi buyurtmachi materiallaridan foydalanish va ularni aniq maqsadli ishlar uchun ishlatilishi maqsadga muvofiq bo’ladi. Buyurtmachi bergan mol – mulkini oqilona foydalanilmaganligi va saqlamaganligi uchun javobgar bo’ladi. Xulosa o’rnida shuni aytish kerakki, pudrat shartnomasi hozirgi bozor iqtisodiyotida o’ziga xos mavqega ega bo’lib uning ortidan kelib chiqadigan munosabatlar yurtimizda shaharsozlik misolida ko’rishimiz mumkin.
Yagona shaharsozlik faoliyatida pudrat shartnomasining o’rni beqiyosdir.
