Transformatorlar

Трансформаторнинг фойдали иш коэффициенти.

Трансформаторнинг ташқи тавсифи

Трансформатордаги исрофлар қуйидагилардан иборат:

1. 
   Токнинг иссиқлик таҳсири туфайли мис чўлғамларда юзага келган қувват исрофи.
   

(9.17)

2. 
   Магнит оқимининг ўзгарувчанлиги туфайли юзага келган пўлат ўзакдаги гистерезис ва уюрма токларга сарф бўладиган қувват исрофи:
   

Р_п=Р₂+Р_у (9.18)
Бу қувват исрофи пўлат ўзакнинг материалига, магнит индукциясига ва ўзгарувчан токнинг частотасига боғлиқ.
3. Трансформаторнинг конструкциясига боғлиқ бўлган қувват исрофи.
Мис чўлғамлардаги қувват исрофи нагрузкага боғлиқ бўлганлиги учун ўзгарувчан, пўлат ўзакдаги қувват исрофлари эса, трансформаторнинг иш жараёнида ўзгармас бўлади.
Трансформаторнинг фойдали иш коэффициенти (ФИК)
, (9.19)
бунда Р₁ – трансформаторнинг кириш томонидаги қувват; Р₂ – трансформаторнинг чиқиш томонидаги фойдали қувват; Р – трансформаторнинг тўла қувват исрофи.
Агар трансформаторнинг ФИК ни унинг қандай юкланганлигини кўрсатувчи юкланиш коэффициенти
орқали ифодаласак,
, (9.20)
бунда соs ₂ – нагрузка қувват коэффициенти; S_ном – трансформаторнинг тўла қуввати.
Катта қувватли трансформаторларнинг фойдали иш коэффициенти 0,970,99, кичик қувватлиси эса 0,820,9 атрофида бўлади. Трансформаторларда Р_n=Р_м бўлганда, унинг юкланиш коэффициенти оптимал (_опт=0,50,6) бўлиб, бунда трансформаторнинг фойдали иш коэффициенти энг юқори бўлади.
Бирламчи чўлғам кучланиши U₁ ва қувват коэффициенти cҳs₂ ўзгармас бўлганда иккиламчи чўлғамдаги кучланиш U₂ нинг нагрузка токи I₂ га боғлиқлиги трансформаторнинг ташқи тавсифи дейилади.



9.8 – расм.
9.8-расмдаги трансформаторнинг турли хил тавсифларидан кўринадики, актив юклама соs =1, актив-индуктив юклама соs <1, фаза силжиши бурчаги >0 бўлади. Аткив-сиғим юламада соs ₂<1 ва <0. Иккиламчи чўлғамдаги кучланишнинг ўзгариши:
, (9.21)
бу ерда – трансформатор салт ишлаган пайтдаги иккиламчи чўлғам учларидаги кучланиш; – трансформаторнинг юклама билан ишлаётган кучланиши.
Ташқи тавсифдан кўринадики, актив ва актив – индуктив юклама учун ишлаётган трансформатордаги кучланиш номиналидан доим U га кичик бўлади, актив – сиғим юкламада эса U га ортиқ бўлади. Электр истеъмолчилари, асосан, актив – индуктив хусусиятга эга бўлганидан линиядаги кучланишларнинг пасаювини ҳисобга олиб, истеъмолчига ўрнатиладиган катта қувватли трансформаторларнинг чиқиш томонидаги кучланиши, номиналдан 5 % ортиқ қилиб лойиҳаланади.