Transport vositalarini loyihalash va hisoblash

5.3-rasm. Bir diskli friksion ilashish muftasi konstruksiyasi
47

---

5.4-rasm.
Ilashish muftasining gidravlik yuritmasi
5.5-msm. Ikki diskli friksion ilashish muftasi konstruksiyasi
48

---

V.2. Ilashish muftasini loyihalash
Ilashish muftasini loyihalash uchun shu ilashish muftasi 
o‘rnatilishi mo‘ljallanayotgan avtomobil turi, avtomobilning texnik 
xarakteristikasi (avtomobilning massasi, tezligi, dvigatelning maksimal 
burovchi momenti va b.), avtomobilning ekspluatatsiya sharoiti kabi 
ma’lumotlar ma’lum bo‘lishi kerak. Shu ma’lumotlar asosida loyiha 
uchun texnik topshiriq ishlab chiqiladi. Texnik topshiriq tarkibidagi 
asosiy parametrlar 1-jadvalga kiritiladi.
1-jadval
Parametrlar
O ichov
birligi
1 Avtomobilning turi
2
Avtomobilning to ia massasi va uning o‘qlarga 
taqsimlanishi
3 Avtomobilning maksimal tezligi
4
Dvigatelning maksimal burovchi momenti
5 Dvigatel valining maksimal va minimal burchak tezligi
6 Ilashish muftasining zaxira koeffitsienti
7 Ilashish muftasi bir marta qo'shilganda detallarning qizishi
8 Ilashish muftasi pedalidagi kuch me’yori
9
Transmissiyaning uzatishlar soni
Ilashish muftasini loyiha hisobida ba’zi parametrlarni ma’lumotlar 
bazasidan yoki prototip avtomobildan olishga to‘g‘ri keladi. Ilashish 
muftasining loyiha hisobi uchun tanlab olinadigan asosiy parametrlar 2- 
jadvalga kiritiladi.
2-jadval
№
Parametrlar
0 ‘lchov
birligi
1 Ilashish muftasining turi
2
Ilashish muftasi yuritmasining turi
3
Yetaklanuvchi disklar soni
4
Friksion qoplamaning oichamlari
5
Ilashish yuzalarining ishqalanish koeff.
6
Siquvchi prujinalarning turi va soni
49

---

7
Ajratish richaglarining turi va soni
8
So'ndirgich prujinalarining turi va soni
9
Dinamik koeffitsient qiymati
10
Ilashish muftasi asosiy detallarining materiallari 
(siquvchi disk,yetaklanuvchi disk, siquvchi prujina, 
friksion qoplama, kojux)
Ilashish muftasining loyiha hisobi uchun zarur bo‘lgan barcha 
parametrlar ma’lum bo‘lgach, ilashish muftasidagi yuklanishlar va ular 
asosida ilashish muftasi asosiy detallarining kuchlanishlari (3-jadval) 
aniqlanadi hamda ruxsat etilgan kuchlanishlar bilan solishtiriladi.
- agar aniqlangan kuchlanishlar me’yorda bo‘lsa, ilashish 
muftasining prinsipial sxemasi masshtabda chiziladi va xuiosa qiiinadi.
- agar aniqlangan kuchlanishlar me’yordan yuqori bo‘lsa, ularning 
miqdoriga moslab detallarning oichamlari va materiallari qayta 
tanlanadi, ilashish muftasining prinsipial sxemasi masshtabda chiziladi 
va xuiosa qiiinadi.
3-jadval
№
Parametrlar
0 ‘lchov
birligi
1 Ilashish muftasi uzata oladigan burovchi moment
2
Siquvchi prujinalarning tavsifi
3 Friksion qoplamaning o‘lchamlari
4
Friksion qoplamadagi solishtirma bosim
5
So‘ndirgich prujinalariga ta’sir etuvchi kuch
6 Ilashish muftasidagi yuklanishlar
7
Ilashish muftasi asosiy detallarining kuchlanishi 
(siquvchi prujina, friksion qoplama, so‘ndirgich 
prujinalari,yetaklanuvchi disk gupchagi)
8
Avtomobil joyidan qo‘zg‘alayotganda ilashish 
muftasining shataksirashdagi ishi
9
Ilashish muftasi bir marta qo‘shilganda detallarning 
qizishi
10 Ilashish muftasining prinsipial sxemasi
50

---

Ilashish muftasi uzata oladigan burovchi moment quyidagicha 
aniqlanadi:
M c =Plip-M-Rcp
•/ ;
bu yerda: