Transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi

I - LABORATORIYA ISHI

Avtomobilning texnik tavsifini tuzish
Ishni o‘tkazishdan maqsad – muayyan avtomobilning asosiy geometrik

o‘lchamlarini beioeita o‘lchash orqali aniqlash va texnik xususiyatlari bilan tanishish.

Kerakli asboblar – 5 m ruletka va 0,4 m chizgich.

Mashg‘ulotni bajarish tartibi

Guruhdagi talabalar 3 ga kichik guruhga bo‘linib, avtomobilniig jadvalda keltirilgan geometrik o‘lchamlarini asbob­lar yordamida o‘lchaydi va texnik xususiyatlarini ATITI ma'lumotnomasidan oladi.

1 – guruh avtomobilning bazasini, tashqi o‘lchamlarini va koleyasini o‘lchaydi;

2 – guruh avtomobilning shaylangan paygdagi va to‘la og‘irligini, shu jumladan oldingi va orqa ko‘priklarga to‘g‘ri keladigan og‘irlikni, qancha yuk ko‘tara olishini, hamda g‘ildirakning erkin, statik va dinamik radiusini ATITI ma'lumotnomasidan oladi.

3 – gurux avtomobil oldi ko‘prigi, orqa ko‘prigi va eng past nuqtasidan ergacha bo‘lgan, hamda oldi o‘qidan eng past nuktasigacha bo‘lgan masofani aniqlaydi.

Hamma o‘lchaigan va ATITIdan oliigai malumotlar jad valga kiritiladi.

1-jadval

№	Parametrlar	Birligi	O‘lchangan qiymatlari	NIIAT malumoti
1	Avtomobilning bazasi (ikki o’q orasidagi masofa)	mm
2	Avtomobilning: uzunligi balandligi kengligi	mm
		mm
		mm
3	Avtomobilning kolleyasi: oldingi orqa
		mm
		mm
4	Ergacha bulgan masofa: Oldingi kuprikning past nuqtasidan Orqa kuprikdan past nuqtasidan Oldingi buferdan minimal masofa Ot peredney osi
		mm
		mm
		mm
		mm
5	Avtomobilning shaylangan massasi: oldi kuprikga orqa kuprikga	N
		N
6	Yuk kutarish qobiliyati:	tonna
7	G’ildiraklar radiusi: E’rkin statik dinamik	mm
		mm
		mm

2 - LABORATORIYA ISHI
KUCH UZATMASI VA UZATMALAR QUTISINING

HAR BIR POG‘ONADAGI UZATISHLAR SONINI

ANIKLASH

Ishdan kuzlangan maksad – Berilgan avtomobil kuch uzatmasining, uzatma-

lar qutisining va asosiy uzatmasining uzatish-

lar sonini aniqlash usullari bilan tanishish va

aniklash.

Kerakli asboblar: – tirsakli valni aylantiruvchi asbob, bo‘r,

kalkulyator, domkrat.

Mashg‘ulotni o‘tkazish tartibi:
Berilgan avtomobilning etakchi g‘ildiragini domkratda ko‘taramiz va uning er bilan bog‘langan joyini bo‘r bilan belgilab qo‘yamiz.
1. Kuch uzatmasining uzatishlar sonini aniklash
(1)
Bu erda U_au – asosiy uzatmaning uzatishlar soni,

U_uk – uzatmalar qutisining uzatishlar soni.

2. Asosiy uzatmaning uzatishlar sonini aniklash
Haydovchi tomonidan uzatmalar qutisini to‘g‘ri pog‘onaga ulaymiz (U_uk = 1). Ko‘tarib qo‘yilgai etaklovchi g‘ildirakni 10 marta aylantiramiz (p_k = 10) va shunda tirsakli valning necha marta aylanganligini aniklaymiz (n_s). Asosiy uzatmaning uza­tishlar sonini esa quyidagicha aniklaymiz

U_au = n_e/ n_k (2)

Endi uzatmalar qutisining har bir pog‘onadagi uzatishlar sonini aniqlaymiz. Buning uchun uzatmalar qutisining birinchi pog‘onasiii ulaymiz va yuqorida bajarilgan ishni takrorlaymiz, faqat endi g‘ildirakni 10 marta emas 2 marta, ikkinchi va uchinchi pog‘ona qo‘shilganda esa 5 marta aylantiramiz va tirsakli valning necha marta aylanishini qayd qilamiz.

Topilgan qiymatlar orqali uzatmalar qutisining har bir pog‘onasidagi uzatishlar sonini aniklaymiz.

Kuch uzatmasiing uzatmalar qutisini har bir pog‘onasida­gi uzatishlar soni esa (1) tenglama orqali aniqlanadi.
2. Steidga qo‘yilgai uzatmalar qutisi va asosiy

uzatmaiiig uzatishlar sonini aniqlash

Uzatmalar qutisining har bir pog‘onasidagi uzatishlar sonini aiiqlash uchun ulangan pog‘onadagi shesternyalar va tishli g‘ildiraklarning tishlar sonini hisoblaymiz va quyidagi tenglamalar orqali uzatishlar sonini aniqlaymiz.

va xokazo.

Asosiy uzatmaning uzatishlar soni etaklovchi shester­nya va etaklanuvchi tishli g‘ildirakning tishlari sonini xisoblash orqali aniqlanadi

3 - LABORATORIYA ISHI
AVTOMOBILNING ELKANLIK

MARKAZINI ANIKLASH
Ishdan kuzlangan maksad – Avtomobilning elkanlik markazi to‘g‘risida

tushuncha hosil qilish va uni analitik usulda

aniqlash.

Kerakli asboblar – chizgich, millimetrovka, rezinka, qalam va

kalkulyator.

Mashg‘ulotni bajarish tartibi
Avtomobilning o‘lchangan tashqi o‘lchamlaridan foydalanib 210x300 formatdagi millimetrovkaga 1:30 yoki 1:20 masshtabda uning oldi ko‘rinishini chizamiz. Avtomobilning oldi koleyasini belgilab, shinalarning kengligini xisobga olgan holda va erdan bufergacha bo‘lgai masofani chizmaga qo‘yib, uning oldi yuzasini hosil qilamiz va uni hisoblaymiz.
F₁ = V ·N; F₂ = v₂ · s; F₃ = v₃ · s, m²

Elkanlik markazi quyidagicha (h_b) xisoblaiadi.