Traxeyalilar kenja tipining umumiy tavsifi va sistematikasi. Ko`poyoqlilar katta sinf ko`poyoqilar katta sinfining xilma-xilligi va ularning ahamiyati

KINLIKLAR

Bahorilar (Plecoptera) turkumi. Tanasi cho'ziq, mo'ylovlari ko‘p bo‘g‘imli. Voyaga yetgan hasharotlaming og'iz organlari yaxshi rivojlanma­gan. Bir juft fasetkali ko'zlari va uchta oddiy ko‘zchalari bo‘ladi. Qanotlari pardasimon. Qomininguchidako‘pbo‘g‘imli ipsimon serkilari bo‘ladi (178- rasm).

• Bahorilar (Plecoptera) turkumi. Tanasi cho'ziq, mo'ylovlari ko‘p bo‘g‘imli. Voyaga yetgan hasharotlaming og'iz organlari yaxshi rivojlanma­gan. Bir juft fasetkali ko'zlari va uchta oddiy ko‘zchalari bo‘ladi. Qanotlari pardasimon. Qomininguchidako‘pbo‘g‘imli ipsimon serkilari bo‘ladi (178- rasm).
• Bahorilar voyaga yetgan davrida oziqlanmaydi;bir nechakun yashay­di. Urg'ochisi tuxumini toza suvga qo'yadi. Lichinkasi suvdagi toshlar osti­da qishlab, 1-3 yil yashaydi; bir necha (20-30 martagacha) po‘st tashlab voyaga yetadi. Lichinkalari traxeya-jabralar yordamida suvdagi kislorod bilan nafas oladi; suv o‘dari va mayda hayvonlar bilan oziqlanadi.Bahorilaming 2000 ga yaqin turi ma’lum. Ular baliqlaming asosiy ozig‘i hisoblanadi. 0 ‘zbekistonning tez oqadigan daryolari irmoqlarida Perla avlodi turlari tarqalgan.

BAHORILAR.

Ninachilar (Odonata) turkumi. Ancha yirik qadimgi hasharotlar. Ikkala juft qanotlari ham bir xilda pardasimon tuzilgan. Mo‘ylovlari kalta, ko‘zlari juda yirik bo'ladi. Og‘iz organlari kemiruvchi tipda tuzilgan. Qorin bo‘limi ingichka va uzun. Lichinkasi suvda rivojlanadi. Lichinkasining pastki lablari o‘zgarib qisqichli niqob hosil qiladi (179-rasm). Bu niqob o ‘ljasini tutishga yordam beradi. Ninachilar va ulaming lichinkalari yirt­qich hayot kechiradi. Voyaga yetgan ninachilar o‘ljasini havoda panjalari yordamida tutib oladi. Ular soy vadaryolamingbo‘ylaridako‘p uchraydi.

• Ninachilar (Odonata) turkumi. Ancha yirik qadimgi hasharotlar. Ikkala juft qanotlari ham bir xilda pardasimon tuzilgan. Mo‘ylovlari kalta, ko‘zlari juda yirik bo'ladi. Og‘iz organlari kemiruvchi tipda tuzilgan. Qorin bo‘limi ingichka va uzun. Lichinkasi suvda rivojlanadi. Lichinkasining pastki lablari o‘zgarib qisqichli niqob hosil qiladi (179-rasm). Bu niqob o ‘ljasini tutishga yordam beradi. Ninachilar va ulaming lichinkalari yirt­qich hayot kechiradi. Voyaga yetgan ninachilar o‘ljasini havoda panjalari yordamida tutib oladi. Ular soy vadaryolamingbo‘ylaridako‘p uchraydi.
• Ninachilar foydali hayvonlar. Turli hasharotlar, jumladan chivinlar, pashs­halar, oq qanotlilar va boshqalami tutib yeydi. Lichinkalari mayda suv hayvonlari - chivinlar, kunliklar va boshqa ninachilar lichinkasihamda baliq chavoqlari bilan oziqlanadi. Lekin ninachilaming o‘zi ham baliqlar uchun oziq hisoblanadi.
• Ninachilaming 4500 ga yaqin tori ma’lum. Asosan issiq mintaqalarda tarqalgan. 0 ‘rta Osiyoning tog‘ va tog'oldi zonasida yirik halqali kord- ulegaster (Cordulegaster annulatus), adirlardagi daryo vohalarida m oviy shayin ninachilar (Aeschna), o 'q ninachilar (C oenagrion), lyutkalar (Lestes), suluv ninachilar (Calopteryx) va boshqa 50 dan ortiq tori uchraydi.

SHAYMNINACHI.

A - imago.
В - lichinka.
D - lichinkaning niqobli boshi.