Tuproq eroziyasi I. Kirish. II. Asosiy qisim Tuproq eroziyasi haqida tushuncha va uning turlari

Kurrs ishi




Tuproq eroziyasi


I.Kirish.
II.Asosiy qisim
Tuproq eroziyasi haqida tushuncha va uning turlari.
1.Suv eroziya
1.1)Yoppasiga yuvilish yoki yuza eroziyasi
1.2)Uzunasiga yuvilish yoki jarlik eroziyasi
1.3) Sug’orish (irigasion) eroziya
1.4)Suv eroziyasining kelib chiqishidagi tabiiy sharoitlar
1.5)Tuproqlarning suv eroziyasiga uchraganlik darajasi bo'yicha tasnifi.
2.Shamol yoki (def1yasion) eroziya
2.1Shamol taʹsirida tuproqning eroziyaga uchrashishi oldini olishning samarali yoʹllari
2.2Shamol tasiridagi eroziyaning oqibatlari
2.3Shamol eroziyasiga uchragan tuproqlar quyidagi gradasiya asosida ajratiladi:
III.Tuproq eroziyasiga qarshi kurash tadbirlari.
Kirish
TUPROQ — litosfera yuza qavatlarining suv, havo va tirik organizmlar taʼsirida oʻzgarishidan shakllanadigan va genetik jihatdan oʻzaro bogʻliq gorizontlardan tashkil topgan tabiiy tuzilma. Yer poʻstining yuza va unumdor qatlami. Tuproqning nuragan tog jinslaridan farq qiladigan yeng muhim xususiyati — unumdorligidir (Tuproq unumdorligi). Tuproqni oʻrganish va uning tasnifini tuzish, tarkibini yaxshilash hamda unumdorligini oshirish usullarini ishlab chiqish singari masalalar bilan tuproqshunoslik fani shugʻullanadi. Tuproq hosil qiluvchi asosiy omillar: iqlim, ona jinsi, oʻsimliklar va hayvonot olami, hududning relefi va geologik yoshi hamda odamning xoʻjalik faoliyati xisoblanadi.
Yer yuzasiga chiqib turgan togʻ jinslari yogʻinsochin, havo harorati, mexanik kuchlar, suv va unda yerigan moddalar, havo, mikroorganizmlar va tuban oʻsimliklar (yoʻsin, lishayniklar) taʼsirida yemiriladi (nuraydi). Nuragan jinslar maydalanib, gʻovak qatlam hosil qiladi. Bu qatlam vaqt utishi bilan yangi xususiyat — nam sigʻimiga va oʻsimliklar oʻzlashtira oladigan bir oz mikdordagi oziq moddalarga yega boʻladi. Vujudga kelgan yangi muhitdagi mikroorganizmlar oʻz hayot faoliyati tufayli oʻsimliklarning oʻsishi uchun sharoit yaratadi, oʻsimliklar tuproqdan oʻz hayoti uchun zarur oziq moddalarni oʻzlashtiradi va oʻzida toʻplaydi. Nobud boʻlgan oʻsimlikning bir qismi mikroorganizmlar taʼsirida parchalanib, mineral moddalarga, qolgan qismi yesa murakkab biokimyoviy jarayonlar natijasida chirindi(gumus) ga aylanadi. Bu jarayonlarning barchasi uzluksiz davom yetadigan nurash sharoitida sodir boʻlib, oʻsimlik ildizlari ajratgan nordon moddalar hamda organik qoldiqlar taʼsirida yanada tezlashadi. Natijada Yer poʻstlogʻining sirtida unumdor gʻovak katlam — Tuproq paydo boʻladi.