Umumiy o‘rta ta’lim maktablaring ingliz tili darslarida og’zaki nutqni o‘stirish metodlari

Umumiy o‘rta ta’lim maktablaring ingliz tili darslarida og’zaki nutqni o‘stirish metodlari.
Dilnoza Eshonqulova Ramazonovna Samarqand viloyati Kattaqo‘rg‘on shahar 14-umumiy o‘rta ta’lim maktabi

ingliz tili fan o‘qituvchisi.
Annatatsiya:Mazkur maqola o’quvchiarni ingliz tilidan og’zaki nutqini o’stirish bola maktabga ilk qadam qo’ygan kundan, ya’ni savod o’rgatish davridan boshlanadi. Nutq ko’nikmalari izchil va muntazam olib boriladigan amaliy ishlar natijasida namoyon bo’ladi. Shuning uchun o’qituvchi ingliz tili darsidan grammatik tushunchaga doir har bir mashg’ulotda o’quvchilarning nutq nutq malakasini o’stirishga e’tibor berish zarurligi haqida.
Kalit so'zlar:Idrok etish,didaktik o’yinlar,grammatik tushunchalar, nutqning ixcham ko'rinishi,mazmundor.
Kirish:Ingliz tili darsining asosiy vazifasi sanaladi.ingliz tilida og’zaki nutq ko’nikmalarini shakllantirish va uning nutqiy muloqotda qo’llash malakasini egallashga ko’maklashish maqsadida tez va oson erishishning asosiy omili хorijiy til ta’limini uni qanday maqsadda va yo’nalishda o’rganilishiga nisbatan tashkil qilish bilan bog’liqdir. Tanlangan til materialining lisoniy хususiyatlari tillararo tipologiyasi ko’rsatkichlar hamda tilga oid nutq vaziyatlarini hisobga olish asosida tuzilgan mashqlaridan foydalanish talabalarning nutqiy ko’nikmalarini shakllanishiga ijobiy ta’sirini ko’rsatishi Til o’rganishning asosiy shakli bu mashg’ulotdir. Nutq o’strish mashg’ulotlarida bola o’z nutqini o’qituvchining namunaviy nutqi bilan taqqoslashga, boshqa bolalar bilan o’quv materiallarini bajarishga, yani o’qituvchining tushuntirishini, hikoyasini tinglashga, birgalikda rasmlarni, filmlarni ko’rishga suhbatlashishga, didaktik o’yinlarda ishtirok etishga, birgalikda o’ynashga ma’lum bir obyektga diqqatini qarata olishga, navbat bilan gapirishga o’rganadi. O’quvchilar har darsda yangi bilimlar bilan tanishdilar, o’qituvchining nutqiy ko’rsatmasi orqalio’quv ishlarini bajarishga, o’z ishlariga baho berishga o’rganadilar.

Asosiy qim: Bu ko’nikmaga erishish uchun, avvalo, nutqning ixcham, sodda, ravon va mazmundor bo’lishini ta’minlash lozim. Shunday ekan, boshlang’ich ta’limda o’quvchilarning og’zaki va yozma nutqini o’stirish Boshlang’ich sinflar ingliz tilini o’qitish metodikasida bog’lanishli nutqdan mashq turlari amaliy ko’rinishga ega bo’lib, ular nazariyasiz, aniq reja asosida o’tkqzilmoqda yaniy:

- aniq savolga ravon mukammal javob;

- lug’atni faollashtiradigan har xil topshiriqli mashqlar;

- kuzatish, rasm yoki berilgan mavzu bo’yich o’quvchining ijodiy hikoyasi.

Bulardan tashqari, pedtexnalogiya asosidagi nutqiy mashqlardan foydalanish bolalarni mustaqil fikrlashga o’rgatadi va ularning nutqini yangi lug’at bilan boyitadi.

Boshlang’ich ta’limda ingliz tilidan berilgan bilimlarni o’quvchilar qanday o’zlashtirishini muntazam tekshirib borish didaktik talablardan biri hisoblanadi. Davlat ta’lim standartlari o’quv dasturida boshlang’ich ta’lim har bir bosqichi uchun o’quvchilarning bilim, malaka va ko’nikmalariga alohida-alohida talablar qo’yilgan. Binobarin, to’rt yilda o’quvchilar o’qish texnikasi bo’yicha bir daqiqada 40-50 so’zni, diktant yozish malakasi bo’yicha 35-40 so’zdan iborat matnni quyidagi talab asosida yoza olishi takidlanadi:

- ilmoviy xatoga yo’l qo’ymaslik

- berilgan izohlarning aniqligi

- lug’atning to’g’ri va aniq berilishi.

Bu talablar inzliz tili darsi zimmasiga mas’uliyat yuklaydi. Har bir dars o’quvchilarning bilim sifatini, o’z navbatida, shakllantirilayotgan malakalardan qay darajada foydalana olishini ta’minlaydi. Me’yoriy bilimni, ko’nikma va malakalarni izchillik bilan tekshirib borish ana shu talablar asosida amalga oshadi. Tekshirish, avvalo, o’quvchilarning yangi materialni o’rganishga tayyorligini aniqlashga, darsda qo’llanilgan usul va metodlarning samaradorligini bergilashga imkon beradi.

Xulosa:Ingliz tilidan bilim, ko’nikma va malakalarni muntazam tekshirib borish o’quvchilar savodxonligini oshiradi, nutq madaniyatini egallash uchun tilga doir nazariy bilimlarni puxta o’rganish ko’nikmasini takomillashtirib boradi.O’quvchilarni boshlang’ich sinfda ingliz tili darslarida og’zaki nutqini o’stirishda inglizcha she’rlarni yod oldirish ham muhim o’rin egallaydi. Bolalarga she’r yodlatishning asosiy maqsadi va ahamiyati ularga she’riyatga bo’lgan muhabbatni, badiy didni tarbiyalash, poeziyaning eng yaxshi namunalarini idrok etishni shakllantirishdir.
Foydanilgan adabiyotlar ro'yxati.
1.Саломов Ғ. Таржима назарияси асослари. –Т.: Ўқитувчи, 1983. –232

2.Саломов Ғ. Таржима ташвишлари. –Т.: Адабиѐт ва санъат, 1983. – 192 б.

3.Сатторов Т.Қ. Бўлажак чет тили ўқитувчисининг услубий омилкорлигини шакллантириш технологияси (инглиз тили материалида). –Т.:ТДЮИ, 2003. –192 б.

4.Теоретические основы методики обучения иностранным языкам в средней школе / Под ред. А.Д. Климентенко, А.А. Миролюбова. –М.: Педагогика, 1981. – 456 с.