Umumiy psixologiya” fanidan 2-mutaxassislik ps 201-guruh uchun oraliq nazorat savollari 24-variant

“Umumiy psixologiya” fanidan 2-mutaxassislik PS 201-guruh uchun oraliq nazorat savollari

24-variant

1. 
   Sezgi haqida tushuncha.
   
2. 
   Ko’rish sezgisi
   
3. 
   Illyuziya.
   

1- Sezgi deb atrofdagi narsa va hodisalarning sezgi a’'zolariga bevosita ta'sir
etishi natijasida ularning ayrim belgi va xususiyatlari miyada aks ettirilishiga aytiladi.
Sezgilarning turlari
• Ingliz olimi Ch. Sherrington tasnifi:
• 1) eksteroretseptiv sezgilar;
• 2) interoretseptiv sezgilar;
• 3) proprioretseptiv sezgilar.
Eksteroretseptiv sezgilar-tashqi muhitdagi narsa va hodisalarning xususiyatlarini aks ettirishga moslashgan hamda retseptorlari tanning sirtqi qismida joylashgan sezgilar (retseptorlar);
Interoretseptiv sezgilar - ichki tana a'zolari holatlarini in'ikos etuvchi hamda retseptorlari ichki tana a'zolarida, to'gimalarida joylashgan sezgilar.
Proprioretseptiv sezgilar-tanamiz va gavdamizning holati hamda harakatlari
hagida ma'lumot (axborot, xabar) beruvchi, muskullarda, bog'lovchi paylarda,
mushaklarda joylashgan sezgilar.
Psixologiya fanida uchta katta guruhga ajratilgan sezqilar (eksteroretseptiv,
proprioretseptiv, interoretseptiv) o'z navbatida quyidaqi turlarga bo'linadi:
Eksteroretseptiv:
• Ko'rish sezgilari
Eshitish sezgilari
• Hid bilish sezgilari.
• Ta'm bilish sezgilari
• Teri sezgilari
Proprioretseptiv:
• Muskul-harakat (kinestetik)
• Statik sezgilar.
Interoretseptiv:
Organik sezgilar.
2- Körish sezgisi - Rang va yoruglikni sezish ko rish sezgilariga kiradi. Biz
Sezadigan ranglar romatik va axromatik ranglarga bo’linadi.
Xromatik ranglar kamalak ranglari bo/lib, bunga gizil, zarg‘aldoq, sarig, yashil, havo rang, kolk ya binafsha ranglar kiradi. Bu ranglarning turlari
nihoyatda xilma-xil bolib, juda kopdir.
Ko’ rish sezgilarining organi-ko'zdir:
Bu organ ko'z soqgasi bilan undan chigadigan ko'ruv nervidan iborat.
Ko’z soqqasida uchta parda, ya ni: tashgi, tomiri va to' r parda bor.
Tashqi pardaning tiniqmas (0q) gismi (sklera (qotgan yoki qattiq parda) deb ataladi. Tashai pardaning oldingi birmuncha qavariq qismi tiniq (muguz) parda deb ataladi.
Tashgi pardaning orgasida tomirli parda bor. Tomirli pardaning oldingi gismi rangdor deb ataladi. Rangdor pardaning rangiga garab, kishilarning ko'k ko'z, qo’y ko'z, qora ko z deb ataymiz va hokazo.
Rangdor pardaning o'rtasida yumalog teshik bor, qprachiq deb ataladigan ana shu teshikdan ko'zning ichiga yoruglik nurlari o 'tadi. Yoruglikning oz- ko'pligiga garab, Qorachiq kengayishi torayishi mumkin.
Ko'zning uchinchi pardasi to'r parda bolib, u koz soqgasining deyarli butun ichki yuzasini goplaydi. Qorachig bilan rangdor pardaning orgasida ikki tomoni qavariq, tiniq, jism - ko'z gavhari turadi, yorug lik nurlari koz gavharida turib sinadi va natijada tor pardaga narsaning aksi (surati) tushadi.
dam ko'zining tor pardasida 130 millionga yaqin tayoqcha va 7 millionga yaqin kolbacha bor.
3- Illyúziya – bu sezgilarni aldanishi, yaʼni real mavjud boʻlgan obyekt yoki xodisani yanglish xis qilish va notoʻgʻri talqin qilish wxisoblanadi. Lotincha illusio – aldanish, adashish, xato soʻzidan olingan.

Illyuziyani ikki xil xolatda xosil boʻladi:

1. Sezgi aʼzolarini faoliyati buzilmaydi – masalan optik illyuziyalar.
2. Patologik, affektiv, va narkotik xolatlar – masalan ogʻriq, qoʻrquv yoki mast xolatlarda.

Shunga koʻra illyuziyaning uchta turi farqlanadi:

1. Affektiv illyuziyalar – insonning emotsional xolatlari, koʻpincha qoʻrquv natijasida xosil boʻladi. Masalan qorongʻu koʻchadan yolgʻiz shoshilib ketayotib, burchakda turgan axlat idishini manyakka oʻxshatib yuborish.
2. Diqqat illyuziyalari – u diqqat eʼtiborni ortishi yoki kamayishi bilan kechishi mumkin. Masalan birovni kelishini kutayotganingizda diqqatingiz kuchayib xar qanday shovqin qadam iziga oʻxshatilaveradi. Yoki diqqatni pasayib ketishiga misol: imtixonlarga tayyorgarlik koʻrayotgan charchagan student kitobning bir qatorini bir necha marotaba qaytarib oʻqiyverishi.
3. Pareydolik illyuziyalar – u tasavvuri (fantaziyasi) kuchli odamlarda kuzatiladi. Masalan: gilamdagi xar xil naqshlar turli xil xayvonlarga yoki maxluqlarning yuzlariga oʻxshab ketishi.