Umumiy va tarixiy geologiya

O’zbekistonda qazib chiqarilayotgan neftlarning qiyosiy tasnifi.
Hozirgi vaqtda Farg’ona vodiysida neft qazib chiqarayotgan konlar Andijonda Xo’jaobod, Janubiy Ola-mushuk, Polvontosh va Farg’onada Chimyon, Shimoliy So’x va Namanganda Minbuloq tumanlari bo’lib, ushbu konlardan qazib chiqarilayotgan neft neftni qayta ishlash zavodlariga kelgach uning tarkibidagi birikma yoki erkin holdagi oltingugurt zavod laboratoriyalari tomonidan qat’iy nazorat qilinadi. Bundan xulosa qilish mumkinki neft tarkibida uchrovchi oltingugurt va uning birikmalari xom-ashyoning sifatini belgilovchi asosiy ko’rsatkichlardan biri. Chunki neft tarkibida oltingugurt miqdori 1,27-4,7 % bo’lsa u mahsulot sifatiga jiddiy ta’sir ko’rsatibgina qolmay, balki uskunalarni ham tez korroziyaga uchratadi. Quyidagi jadvalda Mingbuloq va Ko’kdumaloq neft konlaridan qazib olingan neftlari tarkibidagi oltingugurtli birikmalarini qiyosiy tasnifi keltirilgan

Eng yaxshi neft qazib oluvchi mamlakatlar.
Imperial Rossiya 1825 yilda 3500 tonna neft qazib oldi va asrning o'rtalariga kelib uning ishlab chiqarish hajmini ikki baravar oshirdi. Neftni burg'ilashdan keyin hozirgi sharoitda Ozarbayjon 1846 yilda Boku, ikkita yirik quvur liniyasi qurilgan Rossiya imperiyasi: 833 km uzunlikdagi Kaspiydan neftni neftga etkazish uchun quvur Qora dengiz porti Batum (Boku-Batum quvuri), 1906 yilda qurib bitkazilgan va neftni tashiydigan 162 km uzunlikdagi quvur Checheniston Kaspiyga. 20-asrning boshlarida Imperial Rossiyaning deyarli butunlay neft qazib chiqarishi Apheron yarim oroli, jahon ishlab chiqarishining yarmiga to'g'ri keldi va xalqaro bozorlarda hukmronlik qildi. 1884 yilga qadar Boku atrofida 200 ga yaqin mayda neftni qayta ishlash zavodlari ishlagan. Ushbu dastlabki o'zgarishlarning yon ta'siri sifatida Apheron yarim oroli dunyodagi "neftning ifloslanishi va ekologik beparvolikning eng qadimiy merosi" sifatida paydo bo'ldi. 1846 yilda Boku (Bibi-Xeybat aholi punkti) neftni qidirish uchun 21 metr chuqurlikda zarbli asboblar bilan burg'ilangan birinchi quduq bo'ldi. 1878 yilda, Lyudvig Nobel va uning Branobel kompaniyasi "neft transportida inqilob qildi" neft tankeri va uni ishga tushirish Kaspiy dengizi.


Samuel Kier Amerikaning birinchi neftni qayta ishlash zavodi Pitsburgda Grant ko'chasi yaqinidagi Yettinchi prospektda, 1853 yilda tashkil topgan. Birinchi zamonaviy neftni qayta ishlash zavodlaridan biri tomonidan qurilgan Ignacy Łukasiewicz yaqin Jasło (keyin qaramog'ida Galisiya va Lodomeriya qirolligi yilda Markaziy Evropa Galitsiyasi), 1854–56 yillarda Polsha.Dastlab ular kichik edi, chunki tozalangan yoqilg'iga talab cheklangan edi. Qayta ishlangan mahsulotlar Tsukasevichning kerosin lampasidan tashqari sun'iy asfalt, mashina moyi va moylash materiallarida ishlatilgan. Kerosin lampalari ommalashib borishi bilan bu erda neftni qayta ishlash sanoati rivojlandi. birinchi savdo neft qudug'i Kanadada 1858 yilda ish boshladi Yoqli buloqlar, Ontario (keyin Kanada G'arbiy).Tadbirkor Jeyms Miller Uilyams erdan to'rt metr pastda neftning boy zaxirasini topishdan oldin 1855 yildan 1858 yilgacha bir necha quduq qazigan. Uilyams 1860 yilga kelib 1,5 million litr xom neft qazib oldi va uning ko'p qismini kerosin lampasi moyiga aylantirdi. Ba'zi tarixchilar Kanadaning Shimoliy Amerikadagi birinchi da'vosiga qarshi chiqmoqdalar neft koni, deb bahslashmoqda PensilvaniyaMashhur Drake Well qit'aning birinchisi edi. Ammo Uilyamsni qo'llab-quvvatlovchi dalillar mavjud, shulardan eng muhimi, Dreyk qudug'i 1859 yil 28-avgustgacha ishlab chiqarishga kirmagan. U munozarali jihat shundan iborat bo'lishi mumkinki, Uilyams yotoq toshi ustida neft topgan Edvin DreykYotqizilgan tosh ichida yaxshi joylashgan yog ' suv ombori. Oil Springsdagi kashfiyot bu hududga yuzlab chayqovchilar va ishchilarni olib kelgan neft portlashiga ta'sir qildi. Kanadadagi birinchi gusher (oqayotgan quduq) 1862 yil 16-yanvarda mahalliy neftchi Jon Shou 48 metr balandlikda neft urganida otilib chiqdi. Bir hafta davomida neft nazoratsiz ravishda otilib chiqdi, kuniga 3000 barrelgacha balandligi qayd etildi. Qo'shma Shtatlarda birinchi zamonaviy neft burg'ulash ishlari 1850-yillarda G'arbiy Virjiniya va Pensilvaniyada boshlangan. Edvin Dreyk1859-ga yaqin Titusvill, Pensilvaniya, odatda birinchi haqiqiy zamonaviy hisoblanadi neft qudug'i, va katta portlashga ta'sir qildi. 20-asrning birinchi choragida Qo'shma Shtatlar Rossiyani dunyodagi eng yirik neft ishlab chiqaruvchisi sifatida quvib chiqardi. 1920-yillarga kelib ko'plab mamlakatlarda, shu jumladan Kanada, Polsha, Shvetsiya, Ukraina, AQSh, Peru va Venesuelada neft konlari tashkil etildi


Ikkinchi jahon urushi paytida (1939-1945) - Boku va O'rta Sharqdan neft ta'minotini nazorat qilish urush voqealarida va ittifoqchilarning g'alabasida katta rol o'ynadi. Neft ta'minotining to'xtatilishi urushning ikkinchi qismida Yaponiyani ancha zaiflashtirdi. Keyin Ikkinchi jahon urushi mamlakatlari tugadi Yaqin Sharq AQShdan neft qazib olishda etakchi o'rinni egalladi. Ikkinchi Jahon Urushidan beri muhim o'zgarishlar chuqur suvda burg'ulash, ishga tushirishni o'z ichiga oladi Burg'ilashva neftni tashiydigan neft quvurlari va truboprovodlarga tayanadigan global transport tarmog'ining o'sishi. 1949 yilda Ozarbayjonga yaqin Kaspiy dengizidagi Neft toshlarida (Neft toshlari) dengizda birinchi marta burg'ulash ishlari olib borildi, natijada ustunlar ustiga shahar qurildi. 1960-70 yillarda neft ishlab chiqaruvchi davlatlarning ko'p hukumatli tashkilotlari OPEK va OAPEC neft narxlari va siyosatini belgilashda katta rol o'ynadi. Yog 'to'kiladi va ularni tozalash siyosiy, ekologik va iqtisodiy ahamiyatga ega bo'lgan masalaga aylandi.

XULOSA
Xulosa qilib aytganda ,yuqorida zikr qilingan vazifalar asosan neft-gaz koni geologiyasi xizmati zimmasiga yuklatilgan bg’lib, bu ishlarni ongli va bilimdon mutaxassis sifatida sidqidildan bajarilishini ta’minlash hozirgi kunning talabidir.

SHuning uchun ham neft-gaz koni geologiyasi sohasi konning mavjudligini aniqlagan quduqni ishga tushirishdan boshlab, to uning bag’ridagi barcha mahsulot imkoni boricha olinganligini ifodalovchi hujjatlar rasmiylashtirilgunga qadar bg’ladigan konning "hayot yg’li" davomidagi barcha jarayonlarni oqilona va bilimdonlik bilan bajarilishining rahbari va ishtirokchisi bg’lishi taqozo etiladi.
Bu borada quduqlarning kovlanish jarayoni, ular bilan mahsuldor qatlamlarni ochish, ularni sinash va ishga tushirish, qatlamlarning fizik-geologik xususiyatlarinn g’rganish, ulardagi mavjud neft, gaz, kondensat va suvlarning xossalarini g’rganish, neft-gaz uyumlari joylashgan strukturalarning tuzilishini aniqlash, konning kesimlarini tuzish, mahsuldor qatlamdagi neft-gaz zahiralarini aniqlash va hisoblash, konning ishlash rejimlarini chamalash va uning umumiy suv siquvi sistemasidagi g’rnini belgilash, konni oqilona qazib chiqarish uchun kovlanishi lozim bg’lgan quduqlar sonini belgilash va ularning qazilish hamda ishga tushirilish navbatini aniqlash, qatlamning energetik quvvatlarini chamalash, uni qazib chiqarish uchun qg’llanishi lozim bg’lgan qatlam bosimining pasayishini oldini oladigan va undagi mahsulotni haydab chiqarish imkonini beradigan usullarni tavsiya qilish va qg’llash, hamda ularning ishini nazorat qilish, neft-gaz konlarini qazib chiqarish jarayonida er bag’ri boyliklarini va atrof-muhitni muhofaza qilish ishlari - hammasi neft-gaz koni geologining va geologik xizmatining vazifalaridandir.
Hozirgi sharoitda neft-gaz konlarining chuqurligi ortib bormoqda. Ulardan mahsulotning olinishi ancha murakkab sharoitlarda g’tmoqda, bular albatta texnika va texnologiyaning murakkablashuviga olib keladi va geologik xizmatning g’z ishida izchilligini, bilimdonligini taqozo etadi. Undan tashqari hozirgi sharoitda tabiatning zukko qudrati bilan g’nglab, yuzlab million yillar davomida hosil qilingan qimmatli mahsulot ayovsiz ishlatilmoqda va hozirgi darajada u davom etsa, yaqin kelajakda insoniyat bunday ajoyib mahsulotlarni tamomlaydi. Xuddi shu sababdan er osti boyliklarimizni oqilona ishlatish va ularning zahiralariga nisbatan ehtiyotkorona munosabatda bg’lishlik har bir kon geologining muqaddas burchidir.
Respublikamizning mustaqallikka erishganligi natijasida neft va gaz sanoatining rivojiga hissa qo’shadigan beqiyos imkoniyatlar yaratildi. Bu borada davlatimizni neft va neft mahsulotlari bilan ta’minlashga erishish, yurtimizning eng chekka g’lkalarigacha gazlashtirish vazifalar to’g’risidagi siyosati ustuvorlik bilan olib borilmoqda. G’lkamizning yangidan-yangi imkoniyatlari namoyon bg’lmoqda. Lekin shu joyda bir narsani ta’kidlash joizki, bizning zahiralarimiz chegarasiz emas, doimo ularning isrofiga yg’l qg’ymaslik tadorikini qilmog’imiz lozim bg’ladi.