В своем историческом развитии поэма предстала в различных и многообразных жанрах, дать её единое, общее определение крайне трудно

3.Buwıng`a bo`liw
Ha`r bir buwın artikulyatsiyalıq jaqtan u`sh basqıshtan turadı; birinshi ku`sh jumsawdın` kem-kem o`sip barıw basqıshı; ekinshi, ku`sh jumsawdın` shın`ı; u`shinshi, ku`sh jumsawdın` pa`sen`lep barıw basqıshı. Dawıssız sesler buwınnın` orayı bolg`an dawıslı sestin` aldında yamasa son`ında kelip, ku`shtin` kem-kem o`siw yamasa pa`sen`lep barıw basqıshına tuwra keledi. Eger buwın tek jalg`ız dawıslı sesten ibarat bolsa, ol dawıslı ses u`sh basqıshtı da tolıq bastan keshiredi. Bunı grafikalıq usıl arqalı tolqın ta`rizli iymek sızıq penen ko`rsetiw mu`mkin:

Buwınnın` shın`ı (ekinshi basqısh) iymek sızıqtın` en` do`n`is bo`liminde jaylasadı; do`n`istin` eki qaptalında birinshi ha`m u`shinshi basqısh jaylasadı; buwınlardın` shegarası to`mengi oyısta boladı.

Muskullardın` bosan`lasıwı menen qaytadan kerilip, qataya baslawının` aralıg`ınan buwınnın` shegarası o`tedi. Buwınnın` shegarasında hawa ag`ımı az waqıtqa bo`linedi. Buwınnın` shegarasındag`ı dawıssız sestin` aldın`g`ı ha`m keyingi bo`limleri birgelki aytılmaydı. Eger de buwın dawıssız sesten baslansa, yag`nıy buwınnın` ishinde dawıssızdan keyin dawıslı kelse, onda ol dawıssızdın` son`g`ı bo`limi qattı aytıladı. Eger de buwın dawıssızg`a tamamlansa, onda ol dawıssız sestin` alın`g`ı bo`limi qattı aytıladı. Bul a`sirese, jabısın`qı dawıssız seslerdin` son`g`ı - jarılıwshı bo`liminin` aytılıwında anıq ko`rinedi. Ma`selen, tas so`zindegi t sesinin` son`g`ı jarılıwshı bo`limi anıq ha`m ku`shli aytıladı, al at so`zindegi t sesinin` jarılıwshı bo`limi ju`da` o`lpen` aytıladı yamasa geyde aytılmay da (jarılıw payda etilmey) qaladı. Sonday-aq, tat, qaq sıyaqlı so`zlerdin` basındag`ı ha`m aqırındag`ı birgelki fonemalardı salıstırsaq ta bul qubılıstı an`laymız. Solay etip buwınnın` ishindegi dawıssız sestin` dawıslıg`a jaqın bo`limi qattıraq aytıladı.

So`zlerdi buwınlarg`a bo`liw pawza ha`m pa`t penen tıg`ız baylanıslı boladı. So`zdin` son`ında keletug`ın dawıssız ses pawzanın` aldında kelgende bir buwıng`a (aldın`g`ı buwıng`a), so`ylew ag`ımının` ishinde - so`z dizbegindegi so`zlerdin` shegarasında kelgende ekinshi (son`g`ı) buwıng`a qaraslı boladı. Mısalı: Waqıt o`tiw menen jas ta qartayar. Bul ga`pte jas so`zi baslawısh bolıp, onnan keyin pawza islenedi. Al ol-jas ag`ash degen ga`pte ol so`zi baslawısh bolıp, onnan keyin pawza islenedi. Jas ag`ash - anıqlawshı ha`m anıqlanıwshılıq qatnastag`ı so`z dizbegi bolıp, olardın` arasında pawza islenbeydi. Sonlıqtan jas so`zindegi pa`t ko`meskilenedi ha`m ol pu`tinligin jog`altıp, son`g`ısı s sesi kelesi so`zdin` birinshi buwını menen qosılıp, ja-sa-g`ash tu`rinde aytıladı.

So`ylew waqtında so`zlerdin` jeke-jeke seslerge bo`liw tek lingvistikalıq tiykarda g`ana mu`mkin boladı. Bir-birine o`tlesip ketkenlikten so`ylew ag`ımına artikulyatsiyalıq belgiler tiykarında seslerdi bo`lip ala almaymız. So`ylew ag`ımı artikulyatsiyalıq jaqtan dara-dara seslerge emes, al buwınlarg`a bo`linedi. So`ylewdin` en` kishi artikulyatsiyalıq birligi buwınlar boladı. Sonlıqtan so`zler morfologiyalıq qurılısına qaray tu`bir ha`m qosımtalarg`a bo`linse, fonetikalıq qurılısına qaray olar buwınlarg`a bo`linedi. Biraq so`zlerdin` buwınlarg`a bo`liniwi menen morfemalarg`a bo`liniwi mudamı sa`ykes kele bermeydi. Ma`selen, at-lar, ayt-tı, bas-la sıyaqlı so`zlerde buwınnın` shegarası menen morfemanın` shegarası bir jerden o`tip, sa`ykes kelip tur; al sanas, kele, u`yrete so`zleri morfologiyalıq jaqtan san-a, ke-le, u`y-re-te bolıp buwınlarg`a bo`linip morfemanın` shegarası menen buwınnın` shegarası sa`ykes kelmeydi.