Variant Investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishning iqtisodiy mazmuni

Javob: Aktsiyalarni sotib olish arziydi, chunki boshqa variantlarda boshlang’ich mablag’ 4 yildan so’ng eng kamida ikki marta ortmaydi.

3. 
   Quyidagi ma’lumotlar asosida investitsiya loyihasining samaradorligini baholang va tegishli xulosalarni shakllantiring.
   

I0	CF1	CF2	CF3	CF4	d (yillik)	PP	ROI	NPV	PI	IRR	DPP
90 000	26 000	35 000	35 000	41 000	10%

Berilgan:

I0	CF1	CF2	CF3	CF4	d (yillik)
90 000	26 000	35 000	35 000	41 000	10%

Topish kerak:

PP	ROI	NPV	PI	IRR	DPP
?	?	?	?	?	?

Topish formulalari: PP= Zararsiz yil + [I_0t/CF_t*365kun]
ROI=[[CF/n]/I₀]*100 bunda CF=[CF₁+CF₂...+CFn]/n, n-yillar soni
NPV=[CF₁/[1+r]¹+CF₂/[1+r]²...+ CF_n/[1+r]ⁿ] - I₀ , bunda:
NPV>0 bo’lsa loyiha samaradorlikka ega
NPV=0 bo’lsa loyiha samaradorligi I₀ bilan birga bir qiymatga ega
NPV<0 bo’lsa loyiha samaradorlikka ega emas
PI=[CF₁/[1+r]¹+CF₂/[1+r]²...+ CF_n/[1+r]ⁿ] / I₀ , bunda:
PI>1 bo’lsa loyiha samaradorlikka ega
PI=1 bo’lsa loyiha samaradorligi I₀ bilan birga bir qiymatga ega
PI<1 bo’lsa loyiha samaradorlikka ega emas
IRR=r bo'ladi agar NPV=0 bo’lsa, bunda:
IRR>r bo’lsa loyiha samaradorlikka ega
IRR=r bo’lsa loyiha samaradorligi I₀ bilan birga bir qiymatga ega
IRR DPP=I₀/DCFt bunda DCFt=[DCF₁+DCF₂...+DCFt]/t
va t-boshlang’ich investitsiya qoplanadigan davr, yil.
Topish:

Jami boshlang’ich investitsiya [I0], yillik diskontlash stavkasi [r] va diskontlash davri [n]	Yillik pul oqimi [CFt] va o’rtacha pul oqimi [CF]	Jami pul oqimi [CF] yoki daromad	Boshlang’ich investitsiya qoldig’i [I0t]	Diskontlangan pul oqimi [DCFt] va o’rtacha diskontlangan pul oqimi [DCF]	Jami diskontlangan pul oqimi [DCF] yoki diskontlangan daromad
90 000 10% 4 yil	CF1=26 000	26 000	64 000	DCF1=26 000/[1+0.1]=23 636.3636	23 636
	CF2=35 000	61 000	29 000	DCF2=35 000/[1+0.1]^2=28 925.6198	52 562
	CF3=35 000	96 000	- 6 000	DCF3=35 000/[1+0.1]^3=26 296.018	78 858
	CF4=41000	137 000	- 47 000	DCF4=41000/[1+0.1]^4=28 003.5517	106 862
	CF=[26000+35000+35000+41000]/4=137000/4=34 250			DCF=[23636.3636+28925.6198+26296.018+28003.5517]/4=106861.552/4=26 715.388

1.
PP ni hisoblash uchun zararsiz yildagi boshlang’ich investitsiya qo’ldig’i I_0t=29000,

va CF₃=35 000 olinadi chunki shu yildan keyin boshlang’ich mablag’ “-”ga kiradi.
Zararsiz yil=2yil
PP=2yil+[[29000/35000]*365kun]=2yil+302.429kun ~ 2yilu 10oy

2.
ROI=[[[26000+35000+35000+41000]/4]/90000]*100=34250/90000*100=38.055%

3.
NPV=[26000/[1+0.1]+35000/[1+0.1]²+35000/[1+0.1]³+41000/[1+0.1]⁴] - 90000=

1.1¹=1.1 1.1²=1.21 1.1³=1.331 1.1⁴=1.4641

=[23636.3636+28925.6198+26296.018+28003.5517]-90000=16861.553 NPV>0

4.
PI=[26000/[1+0.1]+35000/[1+0.1]²+35000/[1+0.1]³+41000/[1+0.1]⁴] / 90000=
1.1¹=1.1 1.1²=1.21 1.1³=1.331 1.1⁴=1.4641

=[23636.3636+28925.6198+26296.018+28003.5517]/90000=1.187 PI>1

5.
IRR=r bo’ladi agar NPV=0 bo’lsa. Shuning uchun quyidagilar hisoblandi:

1. 
   r=15% bo’lganda NPV=5528.77 chiqdi NPV>0
   
2. 
   r=17% bo’lganda da NPV=1543.53 chiqdi NPV>0
   
3. 
   r=18% bo’lganda NPV= -393.15 chiqdi NPV<0
   
4. 
   r=17.5% bo’lganda NPV=564.03 chiqdi NPV>0
   
5. 
   r=17.8% bo’lganda NPV= -4.72 chiqdi NPV<0
   
6. 
   r=17.79745% bo’lganda NPV=0.08 chiqdi NPV=0
   

demak NPV=0 bo’ladigan eng yaqin % r=17.8%, lekin bunda NPV “ - ” li chiqqanligi uchun r=17.797% ni olgan ma’qul
IRR=r=17.797%

6.
DPP=90000/[[23636.3636+28925.6198+26296.018+28003.5517]/4]=

=90000/26715.388=3.37 ~ 3 yilu 5 oy


Javob: Ushbu Investitsiya loyihasi 3-davrdan boshlab samara berishni boshlaydi, ya’ni aniqroq aytilganda, kiritiladigan jami boshlang’ich investitsiya 2 yilu 10 oyda qoplanadi. Investitsiyalarning samaradorlik koeffitsiyenti yoki buxgalteriya rentabelligi, ya’ni jami pul oqimlarining jami boshlang’ich investitsiya miqdoriga nisbatan foizi 38% ni tashkil qiladi, bundan bilishimiz mumkinki haqiqiy foyda bor va u yaxshigina summani tashkil qiladi. Haqiqiy foyda yoki sof joriy qiymatni loyihaning sof diskontlashtirilgan qiymati, ya’ni hozirgi 10% li stavkada diskontlashtirilgan daromadlar va xarajatlar o’rtasidagi farq 16 862 shartli birlikni tashkil qilganligidan bilamiz. Investitsiyalarning rentabelligini hisoblash natijasi shuni ko’rsatmoqdaki, investor kiritadigan mab’lag’ shartli birligi, misol uchun kiritilgan 1 Quvayt dinori 1.187 Quvayt dinori bo’lib qaytadi. Buning uchun foydaning ichki me’yori 17.79% gacha o’linishi lozim, shundagina bank krediti ham qoplanadi va ayni shu foiz chegarasida loyihadan yuqori daromadlilikka erishiladi. Bu masalada berilgan investitsiya loyihasining diskontlangan qoplash muddati 3 yilu 5 oyni tashkil etdi, bu esa oddiy qoplash muddatidan 7 oy ko’p va bu holat diskontlangan qoplash muddati oddiy qoplash muddatidan uzoqroq bo’ladi degan qoidaga mos kelada. Demak, ushbu loyihadan foyda olish uzo’gi bilan 4-yilda boshlanadi.

1^ Дaмодаран А. Инвестиционная оценка. Инструменты и техника оценки любых активов. Учебник. – М.: «Альпина Паблишер”, 2011. – С. 1324.

2^ Босовский Л.Е. Экономическая оценка инвестиций. Учебное пособие. – М.: «Инфра-М», 2007. – С. 242.

3^ Михайлова Э.А., Орлова Л.Н. Экономическая оценка инвестиций. Учебное пособие. – М.: РГАТА, 2008. – С. 176.

4^ Jo’rayev A.S. va boshqalar. Investitsiya loyihalari tahlili. O’quv qo’llanma. – T.: 2003. – B. 256.

5^ G’ozibekov D.G’. Investitsiyalarni moliyalashtirish masalalari. – T.: “Moliya”, 2003. – B. 332.

6^ Vahobov A.V. va boshqalar. Xorijiy investitsiyalar. O’quv qo’llanma. – T.: “Moliya”, 2010. – B. 328.