|
Genetik material (genom): Virus genomi ma'lum oqsillar bilan birgalikda ikki yoki bir qatorli nuklein kislotadan iborat. Nuklein kislota zanjirga o'xshash molekula bo'lib, uning tarkibidagi shakar tarkibiga qarab, yoki deoksiribonuklein kislotasi (DNK) yoki ribonuklein kislotasi (RNK). Shunga ko'ra, DNK viruslari (gerpes, chechak yoki adenoviruslar kabi) va RNK viruslari (gripp, gepatit, qizamiq, korona va HI viruslari kabi) o'rtasida farq bor.
Kapsid: Bu virus genomining atrofidagi oqsil qatlami. Kapsid va genom birgalikda nukleokapsid deyiladi.
Qobiq: Ba'zi viruslar hanuzgacha lipidli ikki qavatli qatlamdan iborat tashqi qobiqga ega. U qisman xujayraning hujayra membranasidan kelib chiqadi (shuningdek, lipid ikki qavatli qatlami), unda virus kelib chiqqan. Maxsus retseptorlari oqsillari ("boshoq") virus konvertining bir qismi bo'lishi mumkin. Ular virusni xost hujayrasiga biriktirish uchun ishlatiladi.
Qoplangan viruslarga gripp viruslari va HI viruslari misol bo'la oladi. "Yalang'och" viruslar, ya'ni qobiqsiz viruslar orasida adenoviruslar (oddiy sovuqqonlik qo'zg'atuvchilari) va inson papilloma viruslari (HPV) mavjud.
Barcha viruslardan eng oddiylari tuzilgan Viroidlar. Ular faqat o'zlarining genetik materiallaridan iborat (halqa shaklidagi RNK molekulasi) - kapsid yoki qobiqsiz. Viroidlar o'simlik hujayralariga hujum qiladi.
Viruslar va bakteriyalar o'rtasidagi farqlar
Bakteriyalar va viruslar ikkalasi ham yuqumli patogen hisoblanadi. Biroq, ular bir-biridan bir necha jihatdan farq qiladi:
nuklein kislota: Bakteriyalar genomi doimo DNKdan, viruslar esa odatda RNKdan, kamroq DNKdan iborat.
Hujayra plazmasi (sitoplazma): Bakteriyalar tarkibida sitoplazmasi bo'lgan hujayradan iborat (odam va hayvon hujayralari kabi) - viruslar yo'q.
Ko'paytirish: Deyarli barcha bakteriyalar o'zlarining metabolizmiga ega va o'z-o'zidan ko'payishi mumkin. Bu viruslarga taalluqli emas - ular ko'paytirilishi xost hujayralariga bog'liq (quyida ko'rib chiqing).
O'ziga xos metabolizm tirik mavjudotlarni belgilaydigan mezonlardan biridir. Viruslar metabolizmga ega bo'lmaganligi sababli, ular tirik mavjudot hisoblanmaydi.
Viruslar: ko'payish
Viruslar parazitlardir - ularga kerak Xost xujayralariko'paytira olish. Ularda o'sish va bo'linish uchun zarur bo'lgan fermentlar etishmaydi. Boshqa tomondan, hujayralar ushbu uskunaga ega. Shuning uchun viruslar hujayralarni ishg'ol qiladi va ularni o'zlarining fermentlari bilan yangi viruslar yaratishga majbur qiladi. Ular hujayradan chiqarilgandan so'ng, ular o'z navbatida yangi hujayralarga hujum qilishlari mumkin - virusni ko'paytirish tsikli yangidan boshlanadi.
Batafsil tuzilgan Viruslarning hayot aylanishi quyidagi bo'limlarda:
Asosiy hujayraga biriktirish (adsorbsiya)
Xost hujayrasiga kirish
Virus genomining chiqarilishi (qoplamasiz)
Viruslarni ko'paytirish (ko'paytirish)
Yangi viruslar yig'ilishi
Yangi viruslarning chiqarilishi
1. Qo'shish (adsorbsiya)
Virus mezbon hujayraning hujayra membranasidagi sirt oqsillari bilan bog'lanadi. Ba'zi virus turlari faqat bir necha hujayra turlari yuzasida joylashgan juda aniq membrana oqsillarini biriktirishi mumkin. Boshqa tomondan, boshqalari kamroq tanlangan - ular o'zlarini keng tarqalgan membrana oqsillariga qo'shib olishlari mumkin (quyida ko'rib chiqing: Virus qaysi xujayra hujayralaridan foydalanadi?)
2. Penetratsiya
Viruslar xujayraning hujayralariga birlashish yoki endotsitoz kabi bir necha usullar bilan kirishi mumkin.
Vositalar birlashma Ko'plab o'ralgan viruslar hujayraning ichki qismiga kirib boradi: virus konvertlari hujayra membranasi bilan birlashadi va faqat uning oqsil qatlami bilan o'ralgan virus genomi (nukleokapsid) sitoplazmasiga o'tadi.
Penetratsiya tugadi Endotsitoz ba'zi zarflangan va ko'plab zararli bo'lmagan viruslarda kuzatilishi mumkin. Bu erda hujayra membranasi tashqi tomondan bog'langan virusni aylantiradi - hujayraning ichiga siqilgan kichik membrana pufakchasi hosil bo'ladi. U erda virus pufakchadan chiqib, ko'payish uchun hujayra fermentlaridan foydalanishni boshlaydi.
ad
3. Virus genomining chiqarilishi (qoplamasiz)
Hozir virus genomi mezbon hujayra ichida "tozalanadi". Bu shuni anglatadiki, virusli nuklein kislota (RNK yoki DNK) uning oqsil qatlamidan (kapsid) va mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan har qanday virus qatlamidan ajralib chiqadi. Ushbu jarayon virus turiga qarab ozmi-ko'pmi murakkablashishi mumkin va hali barcha turlar uchun aniq ma'lum emas.
4. Ko'paytirish (takrorlash)
Hozir virus genomi ko'paytiriladi va "o'qiladi" - hujayraning o'z oqsillarini sintez qilish apparati virus genomida saqlanadigan rejalar asosida turli xil virus komponentlarini (virus oqsillari) ishlab chiqaradi. Ushbu jarayonlar batafsil ravishda har xil turdagi viruslarda ba'zi bir farqlarni ko'rsatadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
