Volgabo’yi turkiy xalqlar adabiyoti

Ilmiy adabiyotlarda izoglossalarning bir necha xil ko‘rinishlari haqida gap boradi. Jumladan: “fonetik izoglossa” yoki “izofonema”; “leksik izoglossa” yoki “izoleksema”; “morfologik izoglossa” yoki “izomorfema” va boshqalar.

• Ilmiy adabiyotlarda izoglossalarning bir necha xil ko‘rinishlari haqida gap boradi. Jumladan: “fonetik izoglossa” yoki “izofonema”; “leksik izoglossa” yoki “izoleksema”; “morfologik izoglossa” yoki “izomorfema” va boshqalar.
• Fonetik izoglossa yoki izofonema. Mazkur atama ostida turli sheva va lahjalar uchun umumiylik kasb etuvchi tovushlar (fonemalar)ning qo‘llanish areallari nazarda tutiladi. Masalan, “j” lashish hodisasi faqat qipchoq lahjalaridagina mavjud bo‘lmasdan, qorluq lahjasining ham muayyan hududlarida, xususan, Qashqadaryo, Surxondaryo lingvistik areallarida ham kuzatiladi. Mazkur hodisani (ya’ni “j” lashishni) o‘sha areallarning izofonemasi yoki fonetik izoglossasi deb hisoblash mumkin.

O‘zbek shevаlаrining fonetikа bo‘yichа lingvistik аtlаslarini tuzishdа shevаlаrdаgi quyidаgi til hodisаlаrining izofonemalarini kаrtаlаshtirilishi mumkin:

1.Shevаlаrdаgi unli fonemаlаr miqdori, cho‘ziq vа qisqа unlilаr;

2.Umumturkiy “а” fonemаsining shevаlаrdаgi sistemаtik ko‘rinishlаri;

3.Shevаlаrdа birlаmchi cho‘ziq unlilаrning mаvjudligi vа ulаrning tаlаffuzi;

4.Singаrmonizm qonunining buzilishi sаbаblаri;

5.Unli tovushlаrning mosligi (umlaut hodisаsi) va boshqalar.