A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

oddiy
filadelfus (Rhiladelphus sogopagius L.) 
hisoblanadi. U Kichik 
Osiyoda va Kavkazda yovvoyi holda o ‘sadi.Kavkaz togiarida 
kavkaz
filadelfusi (Philadelphia caucasicus Kochne.) 
tabiiy holda keng 
tarqalgan.
Uning barcha tur va shakllari respublika sharoitida yaxshi o ‘sadi. 
Turli kasalliklarga va hasharotlar ta’siriga chidamli. Ular nihoyatda 
xushmanzara buta b o ig a n i uchun ko‘kalamzorlashtirish maqsadida 
tarqatilmoqda.
KRIJOVNIK (GROSSULARIA) TURKUMI
Bu turkumga kichik buta o ‘simliklar kiradi. Novdalari yirik-mayda 
tikanlar bilan qoplangan, ular 5-7 tadan bo iib , novda bo‘g ‘imlarida 
to ‘da-to‘da joylashadi. Barglari mayda, boiakli, yashil. Gullari yakka- 
yakka yoki 1-30 tadan y ig ilib , shingilcha hosil qiladi. Ular ikki jinsli, 
hasharotlar yordamida changlanadi. Mevasi har xil rangda, tukli yoki 
tuksiz, silliq h o i meva. Turkumda 50 ga yaqin tur bor. Ular Shimoliy 
Amerikada, Yevropada, Osiyoda va Shimoliy Afrikada tarqalgan. MDH 
florasida uch turi uchraydi. Quyida ayrim turlari ustida to ‘xtalib o ‘tamiz.
Yevropa krijovnigi - (Grossularia reclinata Mill.) 
buta bo iib , 
sekin o ‘sadi. Bizda aprelning boshlarida barg yozadi, shu bilan bir 
vaqtda gullaydi. Gullari ikki jinsli, yakka-yakka yoki ikkita b o iib
joylashadi. Mevasi iyunda yetiladi, sershira, serhosil. U iste’mol 
qilinadi. Bu krijovnik havoning issiq va quruq kelishiga chidamli, soya 
yerda yaxshi o‘sadi. U xushmanzara buta. Ukraina, Kavkazda, 
Yevropaning o‘rta va janubiy tumanlarida, tog‘ qiyaliklarida boshqa 
butalar bilan birga o‘sadi. Ayrim madaniy navlarining novdasi tikanli, 
kosachasining osti nektarli b o ia d i hasharotlar yordamida changlanadi.

---

RUTADOSHLAR (RUTASEAYE) OILASI
Bu oilaga daraxt, buta va o ‘t o ‘simliklar kiradi, ulaming bargi va 
mevalarida efir moyi boiadi. Ular har xil b oiish i bilan bir-biridan farq 
qiladi. Barglari oddiy yoki murakkab tuzilgan b o iib , navbat bilan yoki 
qarama-qarshi joylashadi. To‘qimalari orasida efir moyli bezchalar bor, 
barg plastinkasini quyoshga tutib turib, ulami ko‘rish mumkin. Mevasi 
rezavor, danakcha, ko‘sakcha yoki murakkab meva. Oila tarkibida 120 
ta turkum va 1000 dan ortiq tur bor. MDH florasida yovvoyi holda 5 ta 
turkumi 41 ta turi, jumladan, 0 ‘zbekistonda 2 ta turkumi 18 ta turi 
uchraydi.