Диссертация илмий рахбар: педагогика фанлари номзоди, доц. Ш. А содикова Тошкент 2013 м у н д а р и ж а кириш


Ижтимоий мактабгача таълим муассасаларида тарбиявий тадбирларда миллий-маънавий цадриятлардан фойдаланиш



Download 245,67 Kb.
bet14/22
Sana23.02.2022
Hajmi245,67 Kb.
#165068
TuriДиссертация
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22
Bog'liq
manaviy marifiy tadbir

Ижтимоий мактабгача таълим муассасаларида тарбиявий тадбирларда миллий-маънавий цадриятлардан фойдаланиш.

Ёш авлод маънавиятини бойитиш, тарбиявий ишлар мазмунини такомиллаштириш, FOявий мафкуравий бушлик пайдо булишига йул куймаслик-мустакилликни мустахкамлашнинг стратегик вазифалардан биридир. Бу хакда Президент И.А.Каримов махсус тухталиб, «.. .Мафкуравий тортишувлар тухтагани йук. Очик айтиш керакки бу тортишувлардан кузланган асосий максад-инсон, авваламбо, ёшлар калбини эгаллаш, муайян мамлакат ёки минтакадаги бирор миллат ёки халкнинг онгига, унинг сезги- туЙFуларига таъсир утказиш, уни уз дунёкарашига буйсундириш, маънавий жихатдан заиф ва тобе килиш. Фикр карамлиги ва тафаккур куллиги эса, хар
кандай иктисодий ва сиёсий карамликдан хам кура дахшатлидир» деган эди.
11
Куриниб турганидек, бу фикрлар аввало, ижтимоий мактабгача таълим муассасалари тарбиячилари томонидан тезда англаниб, табакалаштирилиб тарбиявий ишлар режаларига киритилмоFи зарур. Бунинг учун мактабгача таълим муассасаси нафакат машFулот жараёнларида, балки гурухдан ташкари тарбиявий тадбирларда хам мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчисидан тортиб, ката ёшдаги одамларгача тарбиявий таъсир утказиш такозо килинади.
Ижтимоий мактабгача таълим муассасасида утказилаётган тарбиявий тадбирлар, мактабгача ёшдаги болаларни маънавий-ахлокий кадриятлар рухида тарбиялашда таълим-тарбия тизимининг мухим кимидир. «Болажон» дастурида мактабгача таълим муассасасида гурухдан ташкари машFлуотлар ишлари кунгиллилик фаолияти турини танлашда мустакиллик, узаро хурмат ва хамкорлик принциплари асосида ота-она истаги, болаларнинг кизикиши, интилиши ва кобилиятларини хисобга олган холда утказилиши белгилаб куйилган. Айнан мана шу принциплар таълим-тарбиянинг давоми сифатида турли мавзудаги маърузалар, савол-жавоблар, сухбатларда катнашиш оркали 10 мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчига аънавий савиясини бойитишга, тарълим-тарбия жараёнида берилган маънавий тушунчалар, куникмаларни мустахкамлайди, кушимча маълумотлар билан бойитади, маънавий кадриятларга кизикишини оширади.
Ижтимоий мактабгача таълим муассасасида тарбиявий тадбирларни амалга оширишда катор изланишлар олиб борилди. Жумладан А.Рахматуллаев бу масалага укувчиларда мехнатсеварлик фазилатларини тарбиялаш, А.Тилегегов - синфдан ташкари тарбиявий тадбирларда «Алпомиш» достонларидан фойдаланиш, А.Бозорова - ахлокий тарбия нуктаи назарларидан ёндашишган. Бирок биз масаланинг хали куп урганилмаган кирраси яъни ижтимоий мактабгача таълим муассасаларида тарбиявий тадбирларда миллий-маънавий кадриятлардан фойдаланишга каратамиз.
Мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчилари билан олиб борилаётган маънавий-маърифий ишлар амалиётини урганиш гурухдан ташкари тарбиявий тадбирларнинг бой тизими мавжудлигини курсатди. Бу тизим танловлар, жисмоний тарбия мусобакалари, сахна куринишлари, сухбат, айтишувлар, уйинлар бадиий кечалар шунингдек, энг азиз, энг улуF Мустакиллик байрами, 8 декабрь - Конституция куни, 1 октябрь - укитувчи ва мураббийлар куни, 8 март - Х,алкаро хотин кизлар байрами, умумхалк Навруз байрами, Янги йил байрами, 9 май - хотира ва кадрлаш куни, хосил байрам ива бошка катор тадбирларни уз ичига олади. Мазкур тадбирлар гурух тарбиячилари, мактабгача таълим муассасаси мусика укитувчисининг йиллик тарбиявий ишлар режаларида акс эттирилмокда. Х,ар иш режаси - булажак фаолиятнинг дастури, модели эканлигидан келиб чикади. Куйида биз шундай режаларнинг бирини мисол келтиришни жоиз деб топдик: Тошкент шахар Шайхонтохур туманидаги №567 сонли МТМ да фаолият юритиб келаётган мусика укитувчиси Холикова Дилдоранинг бир йиллик тарбиявий ишлар режасида куйидагича уз ифодасини топган:

  • Тарбияланувчиларнинг каёт мазмунини тушуниб олишларида кумаклашиш; уларда уз-узига идора ва назорат кила билишни шакллантириш.

  • Мактабгача таълим ёшдаги болаларда умуминсонийлик ва Ватанимиз кадриятлари, бой миллий маданиятимиз билан ошно килиш, миллатимизга хос маданий ва диний тарихимизга нисбатан Fурур ва мухаббатни тарбиялаш.

  • Мактабгача ёшдаги болалар ижодкорлигини, иктидорини юзага чикариш учун шарт-шароит козирлаш.

  • Инсонпарварлик ва муомила одобини, какикий байналмилаллик куникмаларини шакллантириш.

  • Мустакил Республикамиз равнаки ва тараккиёти учун хизмат килувчи комил инсонни тарбиялаш.

  • Узбекистон Республикаси БайроFи, Герби, Мадкияси, Конституцияси ва Президентига садокат рукида тарбиялаш.

  • Мекнатга виждонан ва ижодий муносабатни тарбиялаш.

  • Мустакил Давлат Узбекистон Республикасининг ички ва ташки сиёсатига туFри ва колисона бако бериб, уни куллаб-кувватлашга ургатиш.

  • Узининг кар бир хатти-каракати ва уларнинг окибатига маъсулият билан караш кислатларини тарбиялаш.

  • Она-ер, Ватанга садокатли килиб тарбиялаш каби вазифаларни амалга ошириш кузда тутади.

Режа «Бажариладиган ишлар мазмуни», «Иш тури», «Бажариш вакти», каби булимлардан иборат. «Укув ишлари» булимида гурукда навбатчиликни такил килиш, «Гурук паспорти» ни, «Мактабгача таълим ёшдаги бола шахсий карточкаси» ни ташкил килиш, «Одобли бола» фотостендини ташкил килиш, «Маънавият куни» ни утказиб бориш, мактабгача таълим муассасаси матбуотини ташкил килиш кузда тутилмокда.
Режанинг «Хушмуомалалик одоб мактаби» номли мавзуда катта мактабга тайёрлов гурук билан тадбир утказиш. Ватанимизда етишиб чиккан буюк шоирларимиз ва ёзувчиларимиз билан давра сухбати уюштириш.

  • «Ватанпарварлик ва байналмилал» тарбия булимида: «Уруш ва мехнат фахрийлари билан учрашувлар уюштириш», байналмилаллик ва дустлик, бошка халклар миллий урф - одатлари ва кадриятларига хурмат мавзуларида сухбатлар, «Ок олтин» байрами, «Мехржон», «Хотира ва кадрлаш куни», «Навруз», «Кдриялар куни» каби байрам ва маросимлар туFрисида тушунчалар бериш ва нишонлаш, Узбекистон Республикаси Давлат рамзларига хурмат рухида тарбиялаш, «Мустакил Узбекистон» стендини ташкил килиш.

  • «Мехнатсеварлик рухида тарбиялаш» булимида: «Мехнат фахрийлари билан учрашув», ишлаб чикариш корхоналарига экскурсия уюштириш, «Шанбаликлар уюштириш», «Амир Темур ва темурийлар сулоласи хакида» сухбатлар утказиш.

  • «Истеъдодли болаларни аниклаш» булимида, бадиий тугараклар ташкил килиш, «Узбекистон - Ватаним маним», «Санъат байрами» кутттик танловларини утказиш. «Мохир куллар» танловини утказиш, шунингдек, Узбекистонимизнинг тарихий обидалари билан таништириш.

  • «Жисмоний тарбия» булимида мактабгача ёшдаги болаларни жисмоний камолотига каратилган 8 та йуналиш кузда тутилган.

  • «Эстетик тарбия» булими эса маънавий-маърифий ишлар тизимида ката ахамиятга эга. Унда мактабгача таълим муассасаси гурухларини эстетик дид билан безаш, гурух бурчакларини мазмунли ташкил килиш, жумладан «Жонли табиат бурчаги», «Оталар чойхонаси» бурчаги, «Менинг оилам» бурчаги ва.х.. «Миллий ракс ва кушиклар» танловини ташкил килиш.

Мактабгача ёшдаги боланинг хар бир салбий сифат аввало, гурухдаги маънавий-маърифий ишнинг камчиликларидан бирини курсатади. Бинобарин, маънавий-маърифий ишлар самарадорлиги мактабгача таълим ёшдаги болалардаги ижобий фазилатларни бартараф килиш билан биргаликда олиб борилишига боFлик. Бу йуналиш «Тарбияси OFир болалар билан ишлаш» йуналишида амалга оширилмокда. Унда салбий сифатлари яккол намоён булаётган тарбияланувчиларни аниклаш, жиноят кодекси т^рисидаги билимларни энг содда ва болага тушунарли килиб тушунтириш, гиёхвандлик, ичкиликбозликнинг салбий окибатларга олиб келиши хакидаги сухбатларни мисоллар билан тушунтириш ишларини олиб бориш.
Педагог - тарбиячиларнинг маънавий-маърифий ишлар буйича фаолияти йиллик иш режалари педагогик кенгашда тасдикланади ва мактабгача таълим услубчиси хузуридаги семинарларида мухокама килинади. Ушбу режам МТМ услубчиси томонидан тасдикланиб, амалга оширилади. хар йили режалар янгиланиб, давр, миллий тараккиёт, мактабгача таълим муассасаси олдига куйилган маънавий-маърифий талаблар асосида такомиллаштирилиб борилади.
Мактабгача таълим муассасасида маънавий-маърифий ишларни амалга оширишнинг педагогик тахлили куйидаги хулосаларни берди.

  • Маънавият ишларни режалаштиришда ягона умумий ёндашув ишлаб чикилмаган. Натижада тарбиячилар режалаштиришга а) тарбия йуналишлари тамойилидан (ахлокий тарбия, мехнат тарбияси). б) календар ёндашув (сентябрь, октябрь). в) ташкилий субъектлар тамойилларидан келиб чикиб ёндашмокдалар.

  • Иш режаларида ва амалиётда мактабгача таълим ёшдаги болаларнинг миллий маънавиятини шакллантириш масаласи махсус белгилаб олинмаган. Бу эса маънавий, мафкуравий ишлар максад ва натижаларнинг мавхум булиб колишига сабаб булмокда.

  • Маънавий-маърифий ишларда мактабшгача ёшдаги болалар ёш, интеллектуал имкониятларини хисобга олиш, табакалашган ёндашувни амалга оширишга каратилган услубий тавсиялар йуклиги туфайли, мактабгача таълим муассасаси тарбиячилари олдида кийинчиликлар пайдо булмокда.

  • Мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчилари билан олиб борилаётган маънавий - маърифий ишларда маънавий кадриятлардан фойдаланиш масаласи назарий, услубий жихатдан ишлаб чикилмаган. Амалиётда эса маънавий кадриятларнинг мактабгача ёшдаги болалар

учун бундай энг мухим ва якин манбаидан фойдаланиш талаб
даражасидан анча паст.
й^ор тажрибада эса, мазкур маънавий-маърифий омил узининг бой самарасини бермокда. Мисол тарикасида Тошкент шахар Шайхонтохур туманидаги №186 сонли МТМда урганилган маънавий - маърифий ишлар тажрибасини келтирамиз. Мактабгача таълим муассасаси мусика укитувчиси Мухайё Комилова ташаббуси билан маънавий кадриятлардан фойдаланишнинг илFop шакл ва методлари ишлаб чикилиб, самара бермокда. МТМда катта гурух ва мактабга тайёрлов гурухларида «Савоб» ва «Мехр шафкат» гурухлари тузилган. Х,ар чоршанба - «Маънавият ва маърифат» куни деб эълон килинган. Бу куни барча гурухларда машFулoт утказишдан олдин 5 дакикаси маънавиятга баFишланади. Шу куни МТМси мудираси билан «К^ирчок театри» хамкорликда келишилган шартномага мувофик тажрибали актёр ва актирисалари ташриф буюриб, барча болажонларга узларининг санъат асарларини намойиш этадилар. Бундан ташкари хар йили ноябрь ойида «Азим Тошкентни биласизми» мавзусида курик танлов булиб утади. Бунда катта гурух ва мактабга тайёрлов гурух тарбияланувчилари узларининг она Ватанларининг келиб чикиш тарихи, тарихий обидалар, уларга аталган шеърлар билан, Ватан хакидаги кушиклари билан байрам тадбирига янада файз киритишади. М.Комиловага «Маънавий-маърифий ишларни ташкил килишда миллий кадриятлардан фойдаланишингизни боиси нимада?» деган саволимизга укитувчи куйидагича жавоб берди: - Миллий Fуpуp, умуминсоний кадриятлар, Ватанга мухаббат уни эъзозлаш, Ватаннинг хар бир ховуч тупpoFининг кадрига етиш, уз она диёри кадрини билиш, шу улкада яшаб утганлар рухини шод этишдан бошланади. «Ватан-остонадан бошланади» деган хикматни тарбияланувчилар онгига сингдиришни максад килиб куйдим. Тарбиячилар томонидан Тошкент шахрининг пайдо булиш тарихи, маориф маданияти, ишлаб чикариши, завод ва фабрикаларнинг пайдо булиши, буюк шоир ва ёзувчи, ижодкорларнинг болалиги, хаёти шу жонажон шахарда кечганлиги, улар TyFanraH, яшаган махалла, кучаларда хозир шу болалар яшаётганлиги мисоллар оркали ёркин тасвирлаб берилди. Шахримиз махаллаларига бориб мехнат, уруш фахрийлари, кекса ишчиларни мактабгача таълим муассасамизга чакирдик, учрашувлар утказдик. Улардан узларининг болалаликлари, шахарнинг уша пайтдаги киёфаси, урф-одатлари, маросимлари туFрисидa хикоя килиб беришларини сурадик. Мархумларни эсладик.
Мазкур тадбирларнинг самараси шунда булдики, болаларнинг узлари кекса, каровчисини йукотган махалладошларга ёрдам бериш истагини билдирдилар. Тарбиячилар бу ташаббусни педагогик йуналтириб турдилар. Шу тарика «Савоб» ва «Мехр-шафкат» гурухлари тузилди.
Гурухдан ташкари тарбиявий тадбирларда маънавий кадриятлардан фойдаланишнинг энг самарали шакллардан бири - сайёхатлардир. Бунинг накадар ахамияти катта эканлиги Президент Фармони даражасида эътироф этилди: «Ёшларимиз онгига она Ватанга, буюк аждодларимиз мероси ва халкимизнинг бугунги мисли курилмаган бунёдкорлик ишларига юксак эхтиром тyЙFyлaрини сингдириш, максадида уларни дунёни хайратга солган кадимий ёдгорликлар ва мустакиллик даврида бунёд этилган улкан иншоотлар, маърифат масканлари, юртимизнинг гузал табиати билан мунтазам таништириб бориш учун, махсус таништирув сайёхатлари ташкил этиш барча хокимлар зиммасига юклатилсин», - дея таъкидланади Узбекистон Республикаси Президентининг «Маънавият ва маърифат» жамоатчилик маркази
фаолиятини янада такомиллаштириш, ва самарадорлигини ошириш
12
Фармонида.
Мазкур Фармонни амалга ошириш максадида хокимлар туман ахолиларидан гурухлар тузиб, уларнинг Республикамизнинг турли масканларига сайёхлар ташкил килинди. Биз хам давлатимиз яратиб 11 берган бундай имкониятдан мактабгача ёшдаги болаларни маънавий тарбиялашда фойдаланишга карор килдик. Сайёхат кунини белгилаб, болаларни Узбекистонимиз пойтахти булмиш Тошкент шахри буйлаб сайёхат уюштирдик.
Х,ар бир Узбекистонликнинг уз аждодлари яшаган ва яшаётган худуд тарихи ва тавсифи билан билиш ката маънавий-маърифий ахамият касб этади.
Киндик кони тукилган ва улFайиб вояга етган жой манзилу-маскан тарихини билмаган, унга нисбатан мехру-мухаббат куймаган кишининг Узбекистон аталмиш Ватанни севиш ва ардоклаш, унинг буюк келажагини таъминлашга уз улушини кутттитттга. ишониш кийин.
Бу маънавий янгиланишнинг узига хос педагогик куринишидир. Ёш авлодни юксак миллий маънавий-маърифий рухда тарбиялашнинг асосий йуналишларидан бири, уларни барча худудларидаги ахоли истикомат киладиган манзилларининг тарихий номлари билан таништиришдан иборат.
Шундай килиб, маънавий кадриятлардан гурухдан ташкари тарбиявий тадбирлардан фойдаланиш, нафакат ёдгорликлар кишлок ва шахарлар хакида, балки энг мухими - инсонлар миллат хакида яхлит тасаввурга эга буладилар.


  1. Download 245,67 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish