Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

1.2-jadval  
Ishlarning nomi 
Davriylik 
Etkazib 
berish usuli 
Instrumentariy 
Tadqiq qilish dasturi 
Byudjetga soliq va 
majburiy 
to’lovlarning tushishi 
oylik 
Chopar orqali 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Davlat soliq 
qo’mitasi 
materiallari 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston 
Respublikasi, viloyatlar, 
Toshkent shaxar, 
soliqlarning turlari 
bo’yicha 
Byudjetga bojxona 
to’lovlarining 
tushishi  
oylik 
Chopar orqali 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Davlat soliq 
qo’mitasi 
materiallari 
O’zbekiston Respublikasi  
to’lov turlari bo’yicha 
Aholi omonatlari  
Oylik, yillik  
Elektron-
pochta 
Shakl №1 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston 
Respublikasi, viloyatlar, 
Toshkent shaxar, 
soliqlarning turlari 
bo’yicha 
O’zbekiston 
Respublikasi Davlat 
yig’ma byudjetining 
bajarilishi  
Choraklik, 
yillik 
pochta 
Moliya 
vazirligining 
materiallari  
O’zbekiston bo’yicha:  
- qisqa sxemada, tezkor;  
- to’liq sxemada, 
aniqlangan  
“Indeksatsiya” 
maxsus xisob-
kitoblardan 
mablag’larning 
berilishi to’g’risidagi 
ma’lumotlar 
oylik 
Chopar orqali  
Xalq bankining 
tezkor 
materiallari  
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxri  bo’yicha
 
 
Moliyaviy hisobotlar  
Choraklik, 
yillik  
Chopar orqali  
Moliya 
hisobotlarining 
shakllari №1, 2, 
2a, 2b, 3, 4, 5 
Korxona (tashkilot)lar 
bo’yicha  
      Korxona 
(tashkilot)lar 
moliyaviy 
faoliyatining asosiy 
ko’rsatkichlari 
Yillik, 
choraklik 
Elektron 
pochta 
Sh №1 –f 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar iqtisodiyotining 
komplekslari, 
vazirlik(maxkama)lar 
tarmoqlar, mulk 
shakllari, zarar ko’ruvchi 
korxona(tashkilot)lar 
Uzoq muddatli va 
aylanma aktivlar, 
o’zlik mablag’larning 
manbalari va 
majburiyatlari 
Yillik, 
choraklik 
Elektron 
pochta 
Sh №2-f 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxri komlekslar, 

---

 
17 
vazirlik (maxkama)lar, 
iqtisodiy tarmoqlar, mulk 
shakllari 
Korxona va 
tashkilotlar moliyaviy 
natijalari hamda 
o’zaro xisob-kitoblar 
ahvoli 
oylik 
Elektron 
pochta 
Sh №5-f 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxri komplekslar, 
vazirliklar,iqtisodiyotnin
g tarmoqlari, mulk 
shakllari bo’yicha va 
xokazolar 
Korxona(tashkilot)lar 
o’zaro hisob-
kitoblarining ahvoli 
to’g’risida 
choraklik 
Elektron 
pochta 
Sh №6-f 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar, iqtisodiy 
komplekslar, korxonalar, 
MDH, Baltika va uzoq 
xorij mamlakatlar 
bo’yicha 
Moddiy aylanma 
vositalari zahiralari 
choraklik 
Elektron 
pochta 
Sh №1-3ap 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar, iqtisodiyotning 
kompleks(maxkama)lar, 
korxona mulk shakllari 
bo’yicha 
 
 
 
1.2-jadval davomi 
Ishlarning nomi 
Davriylik 
Etkazib 
berish usuli 
instrumentariy 
Tadqiq qilish dasturi 
Korxona (tashkilot) 
sarf xarajatlari 
(yig’ma) 
Choraklik, 
yillik 
Elektron 
pochta 
Sh №-5s 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar, iqtisodiy 
komplekslar, vazirlik 
(maxkama)lar, mulk 
shakllari bo’yicha 
Asosiy vositalar va 
boshqa nomoliyaviy 
aktivlar mavjudligi va 
harakati 
Yillik 
Elektron 
pochta 
Sh №11 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar iqtisodiy 
komplekslar, 
vazilik(maxkama)lar, 
mulk shakllari bo’yicha 
Moliyaviy 
Yillik 
Elektron 
Qishloq xo’jaligi 
O’zbekiston 

---

 
18 
natijalarning taxlili 
pochta 
korxonalari hisobga 
olingan xolda  
Sh №5-sh 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar, iqtisodiy 
komplekslar, vazirlik 
(maxkama)lar, mulk 
shakllari zarar ko’rib 
ishlaydigan (tashkilot) 
bo’yicha 
Korxona (tashkilot) 
moliyaviy 
faoliyatining asosiy 
ko’rsatkichlari 
Choraklik, 
yillik 
Elektron 
pochta 
Sh №1-sh 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar, iqtisodiy 
komplekslar, vazirlik 
(maxkama)lar, mulk 
shakllari zarar ko’rib 
ishlashiga bo’yicha 
Markaziy bank 
faoliyati 
Choraklik, 
yillik 
Chopar orqali 
Sh№1-tsb 
O’zbekiston 
Respublikasi bo’yicha 
Tijorat banklarining 
faoliyati 
Choraklik, 
yillik 
Elektron 
pochta 
Sh№1-kb 
O’zbekiston 
Respublikasi banklari, 
mulk shakllari bo’yicha 
Asosiy moliyaviy 
ko’rsatkichlar 
bo’yicha ma’lumotlar 
bankni tuzish uchun 
dinamik qatorlarni 
yuritish 
doimo 
Maxsus dastur bo’yicha 
O’zbekiston 
Respublikasi, 
Qoraqalpog’iston, 
viloyatlar, Toshkent 
shaxar bo’yicha 
 
 
O’zbekiston Respublikasining ma’lumotlarini tarqatish xalqaro standartga rioya 
qilish  borasidagi  bitimini  imzolashi  zimmaga  moliya  statistikasining  asosiy 
ma’lumotlarni  muayyan  standartlarga  javob  beradigan  holda  yig’ish,  hisoblash  va 
tarqatish  majburiyatini  yuklaydi.  Bunda  XVF  ning  maxsus  so’rovnomasiga  javob 
berishda xam xalqaro uslubiy tavsiyanomalarga, qo’llanmalarga tayaniladi. 
Yuqorida  ko’rsatilgan  qo’llanmalar  va  boshqa  uslubiy  tavsiyanomalar 
Respublikaning  umumiqtisodiyot  blokiga  kiruvchi  vazirliklarda,  maxkamalarda, 
Toshkent  Davlat  iqtisodiyot  universiteti,  Toshkent  moliya  instituti  hamda  xalqaro 
tashkilotlarning O’zbekistondagi vakolatxonalarida ingliz va rus tillarida mavjud. 
Chet davlatlarda auditorlar xulosalari bilan tasdiqlangan soliq va boshqa davlat 
organlari  uchun  rasmiy  xujjat  huquqiga  ega  bo’lgan  buxgalteriya  balansi  va 
kompaniyalarning  moliyaviy  hisobotlari  asosiy  ma’lumot  manbai  bo’lib  hisoblanadi. 
Bu  xujjatlarning  ochiq  matbuotda  chop  qilinishi  kompaniyalar  faoliyatining 
oshkoraligini  ko’rsatib  qolmasdan,  balki  bu  ularning  o’z  aktsiyanerlariga  bergan 
hisoboti  ham  hisoblanadi.  Bundan  tashqari  bu  ma’lumotlar  chet  ellarda  chop 
etiladigan  yig’ma  va  katta  hajmdagi  kataloglar,  so’rovnomalarni  tayyorlashda  asosiy 
manba bo’lib xizmat qiladi. 
 

---

 
19 
Moliya statistikasi bo’yicha xalqaro uslubiy qo’llanmalar 
 
Qo’llanmalarning nomi 
Nashr qilingan yil 
Tayyorlaganlar 
1.
 
Pul  kredit  va  bank  statistikasi 
bo’yicha qo’llanma 
2.
 
Davlat  moliya  statistikasi  bo’yicha 
qo’llanma  
3.
 
Milliy hisoblar tizimi (III tahriri) 
4.
 
To’lov  balansi  bo’yicha  qo’llanma 
(V nashri) 
5.
 
Yig’ilgan  qarz,  qarzning  o’zgarishi 
va to’lov balnsi  
6.
 
Evropa milliy xisoblar tizimi  
7.
 
Davlat  moliya  statistikasi  bo’yicha 
qo’llanma, 
yangi 
tuzilmasiga 
izoxlar 
8.
 
Pul-kredit 
va 
bank 
statistikasi 
bo’yicha  qo’lanma  (qayta  ko’rilgan 
loyixa) 
9.
 
Iste’mol  baxo  indekslari  bo’yicha 
qo’llanma  
10.
 
Xalqaro 
moliya 
statistikasi 
bo’yicha boshqa qo’llanmalar  
1984 
 
1986 
 
1993 
1993 
 
1994 
1995 
1996 
 
 
1996 
IMF 
 
IMF 
 
WB, IMF,OEEC 
UNSTAT,OECD 
 
WB,IMF,OECD 
 
OECD 
IMF 
 
IMF 
 
MBT,  MFF, OESR, 
Evrstat, BMT, JB 
 
 
 
Xozirgi  paytda  so’rovnoma-kataloglar  har  yil  deyarli  hamma  mamlakatlarda 
chop etiladi. Bundan tashqari, ayrim mavzular bo’yicha va turli yubileylar munosabati 
bilan ko’plab so’rovnomalar chop etiladi.  
Dunyoda  juda  ko’p  so’rovnoma-kataloglar  chop  etilishi  sababli  ularning 
xammasini  nomini  keltirishning  iloji  yuq.  Eng  asosiylarini  sanab  o’tamiz.  Xalqaro 
so’rovnoma-kataloglar o’rtasida eng ko’pchilik tomonidan tan olingan, keng tarqalgan 
so’rovnomalar:  “Mood’s  company”;  “Standard  Corporation  Records”;  “Standardand 
and poors”, “ Fitch’s Corporation Manuals” va boshqalar. 
Rivojlangan  mamlakatlarda  xar  4-5  yilda  o’tkaziladigan  ro’yxatlar  (tsenzlar) 
kompaniyalar  to’g’risidagi  o’ziga  xos  ma’lumotning  boshlang’ich    manbai  bo’lib 
hisoblanadi.  Bu  ro’yxatlarda  tarmoqlar  va  ularning  faoliyati  turlari  bo’yicha  to’liq 
ma’lumot  beriladi.  Bu  ro’yxatlar  ma’lumotlarning  konfidentsialligi  ularning  o’ziga 
xos  xususiyati  hisoblanadi.  Ya’ni  alohida  olingan  kompaniya  ma’lumotlarini    chop 
qilish  yoki  ularni  ishlatish  kompaniya  egalarining  ruxsatisiz  qat’iyan  man  etiladi  va 
qonun bilan  ximoyalanadi. 
Xozirgi  kunda  eng  rivojlangan  va  keng  tarqalgan  ma’lumot  manbalaridan  biri 
birja 
ma’lumotlaridir.  Aktsiyalarning  kotirovkasi  sotilish  xajmi,  ularning 
daromadlililigi, turi va xokazo to’g’risida kun davomida ma’lumot to’plash mumkin. 
Lekin  o’quvchini  ogoxlantirib  qo’ymoqchimiz.  Birja  ma’lumotlarini  to’plash  va 
qo’lga  kiritish  oson  bo’lishi  bilan  bir  qatorda,  ular  sodda,  birja  qonun  va 
hususiyatlarini  yaxshi  tushunmaydigan  yangi  qatnashchilarga  emas,  balki  birja 
bozorini  yaxshi  bilgan  kishilarga  ham  salbiy  ta’sir  ko’rsatishi,  shu  bilan  bir  qatorda 
shoshma-shosharlik,  aldash  ko’zbo’yamachilik  quroli  sifatida  ishlatilishi  mumkin. 
Xammaga  ma’lumki  birja  ma’lumotlari  ayrim  yoki  bir  gurux  shaxslarning  boylik 
orttirishni  maqsad  qilgan  buyurtmalari  natijasida  xam  bo’lishi  mumkin.  Birja 

---

 
20 
ma’lumotlari, ayrim  paytlarda, siyosiy barqarorlikni buzilishiga olib keladi. Shuning 
uchun xam birja ma’lumotlarini qo’llashda, ayniqsa ular asosida qaror qabul qilishda, 
tanqidiy munosabatda qarash maqsadga muvofiqdir.  
Moliyaviy  ma’lumotlar  davriy  nashrlarda  xam  muntazam  chop  qilib  boriladi, 
ularning eng ko’p tarqalganlari quyidagilardir: 
International  finance  statistics,  Government    finance  statistics,  Balance  of 
payment  statistics  UN  National  Accounts  Statistics  va  boshqalar  ,  O’zbekistonda  – 
O’zbekiston  Respublikasi  moliyasi  (statistika  yilnomasi)  yig’ma  va  tarmoqlar 
bo’yicha statistika yilnomalarning maxsus bo’linmalari, davriy iqtisodiy jurnallarning 
saxifalarida, “Internet” tizimining maxsus saytlarida chop etiladi. 
Respublikamizda  chop  qilingan  davriy  iqtisodiy  nashrlarga  quyidagilarni 
kiritish mumkin “O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi” (oylik), “Bozor pul va kredit” 
(oylik), “Moliya” (choraklik) va boshqa jurnallar. 
Juda  ko’p  va  kerakli  moliyaviy  ma’lumotlarni,  quyidagi  eng  rivojlangan 
axborot  xizmati  ko’rsatuvchi  tashkilotlar  orqali:  jaxon  miqyosida  –  Merill  Lynch, 
National City Bank, New England Letter va boshqalardan to’plash mumkin. 
Rossiyada  –  AK&M,  Itar-Taas,  Kominfo,  Postfaktum,  Praym,  Interfaks,  
RosBiznesKonsalting,  Svyaz,  Dj  telerate,  Vedi,  Finmarket,  O’zbekistonda  – 
“Axborot”, “Davr” va boshqalardan to’plash mumkin, lekin shuni esdan chiqarmaslik 
kerakki,  bularning  xammasi  ma’lumot  tariqasida  ishlatilishi  mumkin.  Chuqur 
moliyaviy  taxlil  uchun  yoki  moliyaviy  xulosalar  chiqarish  uchun  yoki  xar  bir 
moliyaviy  xolatda  moliyaviy  qaror  qabul  qilish  uchun  boshlang’ich  ma’lumotlarga 
murojaat qilish maqsadga muvofiqdir.