BOLALAR ADABIYOTINING 0 ‘ZIGA XOS
XUSUSIYATLARI
„Kelajak bugundan boshlanadi, — degan edi O kzbekiston
Respublikasi Prezidenti Islom Karimov XII chaqiriq 0 ‘zbe-
kiston Respublikasi Oliy K engashining navbatdan tashqari
to ‘qqizinchi sessiyasida so‘zlagan nutqida, — hozir tarbiya
masalasiga e ’tibor qilinm asa, kelajak boy beriladi“ .
M a’naviy
va axloqiy poklanish, im on, insof, diyonat, or-
nom us, m ehr-oqibat va shu kabi chinakam insoniy fazilatlar
o ‘z -o ‘zidan kelmaydi. H am m asining zam inida tarbiya yotadi.
Ha, bu ulkan ishda bolalar adabiyotining o km i alohida aha-
miyat kasb etadi.
K attalar adabiyoti kabi bolalar adabiyoti ham o ‘z oldiga
bolalarning yoshi, saviyasiga qarab m uhim ta ’lim va tarbiyaviy
masalalarni q o ‘yadi. Bolalar uchun yoziladigan har qanday
badiiy asar ularning yosh xususiyatlariga to 'g 'ri
kelishidan
tashqari kichkintoylarga tushunarli va qiziqarli b o ‘lishi zarur.
Bolalar adabiyoti pedagogika bilan m ustahkam bog‘lan-
gandir. Bu ikki fanning ham m aqsad va vazifasi bir: yosh
avlodga chinakam aqliy, axloqiy, estetik tarbiya berib,
ularni
davrim izning m unosib farzandlari qilib yetishtirishdir.
Bolalar yozuvchilari o ‘z asarlari bilan yosh avlodning
ongi, xarakteri va irodasini o 'stirib , ch iniqtirishda, ularni
vatanparvar va m ehnatsevar kishilar qilib tarbiyalashda xalqqa,
mustaqil davlatimizga katta yordam berishlari kerak.
M ustaqil 0 ‘zb ek isto n im iz o ld id a ju d a k o ‘p m asalalar
b ila n b ir q a to rd a h am jis m o n iy , h am aq liy jih a td a n
c h in iq q a n , m a ’naviy y etu k , h a y o tn in g
tu rli so h a la rid a
faollik bilan ish olib bo rishga q o d ir o ‘qim ishli kishilarni
voyaga y etkazishd ek buyuk ish lar tu rad i. O kz n av batid a,
b u n d ay u lkan vazifalar b o la lar adabiyo ti oldiga ham yuksak
ta la b la r q o ‘y a d i.
F a q a t c h in a k a m b a d iiy a s a r la r g in a
b o lalarn in g ongi va shuuriga kuchli ta ’sir k o ‘rsata oladi. Shu
sababli b u n d ay k ito b lar tarbiyaviy nuqtayi n aza rd an alo h id a
ah am iy atg a egadir.
B olalar ad abiyotini o lquvchilarning
yosh xususiyatlarini
hisobga olgan h o ld a q u y id a g ic h a u ch g u ru h g a ajra tish
m um kin:
1. M ak tab g ach a t a ’lim yoshidagi b o la la r kitobxonligi
(2 —7 y o sh ).
2. K ichik m aktab yoshidagi b o la la r kitobxonligi (7 —
10— 11 y o sh ).
3. 0 ‘rta va katta m aktab yoshidagi b o lalar kitobxonligi
(12— 14 va undan yuqori).
yoshidagi bolalar dunyo sirlaridan bexabar boMadilar. Shunga
qaram ay, o ‘zlarini qurshab olgan olam ni tezroq bilib olishga,
uni o ‘rganishga intiladilar.
Bunda o ta-on alar, bog‘chalarda esa
tarbiyachilar bolalarga yaqindan yordam berishlari, ya’ni ularga
badiiy asarlardan parchalar o ‘qib berishlari lozim. Bunday asar
yoki m atn parchasining hajmi qisqa, m azm uni sodda b o ‘lishi
talab etiladi. Shuningdek, kitoblarning
rasmlari rang-barang,
harflari esa yirik-yirik b o iish i maqsadga muvofiqdir.
Bu davr bolalari tinglaydigan asarlarning k o ‘pchiligini
e rta k , q o ‘shiq, to p ish m o q , m aqol, tez aytish kabi xalq
og‘zaki ijodi asarlari tashkil etadi. B undan tashqari, yozuv-
chilar yaratgan va yuqoridagi talablarga to ‘la -to ‘kis javob
beradigan asarlar ham m aktabgacha ta ’lim
yoshidagi bolalar
u ch u n q o ‘l keladi. A m m o shu n arsan i t a ’kidlab o ‘tish
kerakki, bolalar uchun ijod qiladigan qalam sohibi hayotidagi
m uhim , ibratli voqea va hodisalarni badiiy tim sol orqali
bolalar nutqiga m os tilda, ularning yoshi, ruhiyati va savi
yasiga muvofiq ravishda tasvirlashi lozim.
Shoir A nvar O bidjon ,,Suhbat“ she’rida
bolalar yaxshi
ko‘radigan g‘ozlar to lg‘risida so‘z yuritadi. M a’lumki, bolalar
jonivorlar, xususan, qushlarga ko‘proq qiziqadilar. Shu jihatdan
qaraydigan b o lsak , bu she’r bola hayotida m uhim rol o ‘ynaydi.
Voqea juda oddiy va sodda. 0 ‘zaro suhbatdan m a'lum bo‘ladiki,
g ‘ozlarning qom i och, ularni boqish kerak. Buni shoir so‘z
o ‘yini vositasida ifoda etadi:
— G ‘ozlar, bir so ‘z deysizmi?
— N ega patni silaysiz?
— G ‘a -g ‘a -g ‘a!
— G ‘o q -g ‘o q -g ‘oq.
Do'stlaringiz bilan baham: 
