Ma'ruza 17. Jismoniy sifatlarning rivojlanishining fiziologik mexanizmlari (4 kism) Reja

Aerob sharoitida ish bajarish

Organizmning aerob reaksiyalari deganda, kislorod ishtirokida utadigan ovkat moddalarining parchalanish reaksiyalari xisobiga energiya xosil bulishini tushunamiz.

Aero jarayonlar rivojlanishi asta-sekin boshlanib, maksimal darajaga kutarilishi uchun odatda shiddatli ish boshlanganidan keyin,2-5 dakika kerak buladi.Organizmda glyukoza va yoglar tuplamining ancha kup bulishi va atmosferadan kislorod uzlashtirishi tufyli anaerob energiya manbalari organizmning uzok vakt davomida ish bajarishiga imkon beradi.

Energiya xosil bulishining xar xil yullari urtasidagi nisbat ishning davom etish muddatiga boglik buladi,ish muddatining ortishi bilan anaerob yul bilan energiya xosil bulishining axamiyati xam ortadi.

Uzok muddatli shiddatli ish bajarilganda glikogen va uglevodla almashinuvi muxim axamiyatga ega, birok shu bilan birga kup mikdorda yoglar xam oksidlanadi.Uglevodlarning tuplamlariga muofik ularning aero parchalanishidan 1600-1800 kkal,energiya xosil bulishi mumkun.

Yoglarning oksidlanishida esa, ularning tuplamlariga muofik (gavda vaznining 10 foizi) 400 kkal xosil bulishi kerak.Bunday xolatda organizmdagi glikogen tejami 2-3 soat davomida ishlashni,yog tejami esa,(3-4kg), bir kancha kun davomida ish bajarishni ta'minlashga yetgan bulardi.Lekin ish bajarishda yoglarning energiya materiali sifatida ishlatilishi chegaalangan bulardi.Buning sababi xozircha aniklanmagan siklik xarakterli dinamik ishlarni bir necha dakika yoki soatlab davom yetishi,masalan veloseped sporti,suzish,yugurish kabi ishlarda energiya xosil bulishi asosan aerob yul bilan buladi.

Aerob ish unumi (AIU)-deb muskul faoliyatida organizmga kislorod kirishini,uni tashilishini va uzlashtirilishini ta'minlaydigan xamma funksional xususiyatlar tushuniladi.

AIU turtta gurux omillariga boglik.

1.Organizmga kirishiga javobgar omillar (ventelyasiya sistemasi).

2.Kon bilan boglanishni belgilaydigan omillar (kon sistemasi).

3.Tukimalarga tashilishini ta'minlaydigan omillar(kon aylanish sistemasi).

4.Tukimalarninguzgarish omillari (tukimalar).

Energiya xosil bulishida aerob usullarning birgalikda utishi yakkama yakka olishuvlarda, sport uyinlarda,murakkab uygunlikdagi xarakatlar bajariladigan sport turlarida muxim axamiyatga ega buladi.Shunday kilib,organizmning energiya bilan ta'minlanishi anaerob va aerob yullar orkali amalga oshadi.