O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

Ekologik inqiroz
– inson faoliyati yoki tabiiy omillar (masalan, 
iqlimning o‗zgarishi) ta‘siri ostida atrof-muhit holatining turg‗un, 
nisbatan asta sekin qaytarish mumkin bo‗lgan yoki qaytarish mumkin 
bo‗lmagan ravishda o‗shishi (strukturasining soddalashishi, energetik 
yoki ekologik potentsiyalining pasayishi). 
Ekologik madaniyat
– atrof - muhitdan tabiatning rivojlanish 
qonuniyatlarini anglab yetgan hamda inson faoliyati tasirining yaqin va 
uzoq kelajakdagi oqibatlarini inobatga olgan holda foydalanish; E. m. – 
umuminsoniy madaniyatning moddiy va ma‘naviy mehnat mahsuli 
sifatida aks etgan tarkibiy qismdir. E. m. taraqqiyoti kasbiy ekologik 
ta‘lim va tarbiya hamda haqqoniy ekologok ma‘lumotlarni ommaga 
yetkazish bilan chambarchas bog‗liqdir. 
Ekologik ta‟lim (ma‟lumot)
– tabiatni muhofaza qilish tadbirlarini 
ilmiy asosda amalga oshirish uchun zarur bo‗lgan sistematik bilimlarni 
chuqur o‗zlashtirish jarayoni va natijasi. 
Ekologik barqaror taraqqiyot
– kelgusi avlodlar uchun zarar 
keltirmagan holda insoniyat o‗z ehtiyojlarini qondirib taraqqiy etishi. 
E.b.t. kontseptsiyasi insoniyatning uzoq muddatli taraqqiyotining zamini 
bo‗lib uning kapital mablag‗larini oshishiga va ekologik sharoitning 
yaxshilanishiga turtki bo‗ladi. 
Ekologik bumerang
– insonning ekologik qonuniyatlarini hisobga 
olmasdan, tabiatga o‗tkazgan ta‘sirini qaytib kelib o‗ziga salbiy ta‘sir 
ko‗rsatishini va murakkab vaziyatni yuzaga keltirishni aks ettiruvchi 
ibora. 
Ekologik valentlik 
[lot. ―valentia‖ – kuch] – biologik turning 
atrof-muhitning turli sharoitlarda yashay olish xususiyati. 

---

155 
Ekologik volyuntarizm -
[lot. ―voluntary‖ – iroda] tabiatdan 
ekologik chegaralarni (meyorlarni) hisobga olmasdan foydalanish. E. v. 
ekologik madaniyati past jamiyatga xosdir. 
Ekologik omil
– organizmning moslashish reaktsiyasini iroda 
qiladigan tabiiy muhit omili. Ma‘lumki, organizmning moslashishi 
chegarasidan tashqarida letal omil (o‗lim) yotadi. E. o. odatda abiotik, 
biotik va antropgen omillarga bo‗linadi.