Swap derivative Speculative

3.5.6 stress testlari va VAR analizlari

VaR cheklovlarini hisobga olgan holda, aksariyat banklar VaR tomonidan ishlab chiqarilgan bozor riskini baholashni to'ldirish uchun stsenariy tahlili va stress testini qo'llaydilar. Banklar to'rtta xavf omillaridan biri yoki bir nechtasi, ya'ni foizlar, kapital, valyuta yoki tovar narxlari qiymatining keskin o'zgarishiga olib keladigan nomaqbul stsenariylarni aniqlashdan boshlaydilar. Bularga, avvalroq muhokama qilingan LTCM ishida ko'rsatilganidek, ko'pchilik moliyaviy agentlarning xuddi shunday harakat qilishiga sabab bo'ladigan, jiddiy likvidlikka olib keladigan voqea bo'lishi mumkin. Yoki Enron va WorldComning (2002 yilda ikkita Amerika moliyaviy konglomerati) kutilmagan qulashi, kompaniyaning moliyaviy hisobotlarining sifati va to'g'riligi haqida keng tarqalgan qo'rquvni keltirib chiqardi, bu esa o'z navbatida birja narxlarining bir yoki bir nechta kutilmagan, keskin pasayishiga olib keldi. Boshqa stsenariylar kutilmagan naqd marja chaqiruvlariga yoki garov majburiyatlarining o'zgarishiga olib keladigan asossiz mish-mishlar bo'lishi mumkin.

Stsenariyga asoslangan stress testi bank portfeli qancha yo'qotishi mumkinligini hisoblab chiqadi. VaR da uchinchi va to'rtinchi momentlar nolga teng deb qabul qilinadi. Stress testining ba'zi shakllari taqsimotning ikkinchi momentidan (o'zgaruvchanlik) tashqariga chiqadi va taqsimotning uchinchi (qiyshiqligi) va to'rtinchi momentini (kurtoz) hisobga oladi. Skewness eng yomon holatlarning natijalarini o'z ichiga oladi. Kurtoz taqsimotning taillarining oddiy taqsimotga nisbatan nisbiy ingichka yoki semizligini tavsiflaydi. Misol uchun, kredit portfelida, agar zarar taqsimoti leptokurtik bo'lsa (ya'ni, yog 'taillari bo'lsa), ekstremal hodisalar odatdagi taqsimotga qaraganda ko'proq bo'ladi (masalan, bitta katta kredit defolti katta yo'qotishlarga olib keladi). Yupqa (platykurtosis) taillari buning aksini ko'rsatadi.

Amaliy misol sifatida, ikkita stsenariy bor deylik: Buyuk Britaniya va jahon qimmatli qog'ozlar narxlarining 40% ga pasayishi yoki turar-joy va tijorat mulklari narxlarining 15% ga pasayishi. Agar bu stsenariylar bo'lsa, keyingi qadam qanday stress testlarini o'tkazish kerakligini hal qilishdir. Banklardan bozor tavakkalchiligi, kredit riski va foiz stavkasi riskining potentsial ta'sirini aniqlashni so'rash mumkin. Bundan tashqari (yoki muqobil ravishda) qurilish jamiyatlaridan chakana depozit stavkasi, ipoteka stavkasi va qurilish jamiyatlarining daromadlari ta'sirini hisoblashni ko’rish mumkin. O'tkazilishi kerak bo'lgan stress testlarining murakkabligi darhol ayon bo'ladi. Agar banklar yoki qurilish jamiyatlari savollarga real javob bermoqchi bo'lsa, murakkab modellar talab qilinadi.

Oxirgi ish bu natijalardan qanday foydalanishni hal qilishdir. Bu bank uchun juda qiyin muammo tug'diradi, chunki ta'rifiga ko'ra, bank "surprise lari" yoki kutilmagan hodisalarni bashorat qila olmaydi. Shuningdek, ular qanchalik tez-tez sodir bo'lishini va shuning uchun maxsus zaxira yaratish kerakmi yoki yo'qmi, buni ayta olmaydi. Qolaversa, bunday zahira saqlanib qolsa, bank qancha mablag' ajratishi kerak degan savollar kelib chiqadi?