|
- Биз Хитой деб атайдиган мамлакатни хитойликларнинг ўзлари гоҳ Чжуна Го (Ўрта подшолик), гоҳ Чжун кува ( Ўрта равнақ) деб ёки бирон сулола номи билан, масалан Цинь (Чин деган сўз хам худди ўшандан) деб атайдилар.
-
- VI асрдан бошлаб Қадимги Ҳитойда илк фалсафий мактаблар ва турли йўналишлар вужудга кела бошлади.
- Хитой фалсафасининг манбалари
- “Билим даражасининг мумтоз китоблари”
- “Ашулалар китоби” (эр. ол. XI-VI асрлар)
- “Тарих китоби” (эр.ол. 1-нчи мингйилликнинг бошлари)
- “Тартиб китоби” (эр.ол. IV-I асрлар)
- “Ўзгаришлар китоби” (эр.ол. XII-VI асрлар)
- “Баҳор ва куз китоби” (эр.ол. VII-IV асрлар)
“Ўзгаришлар китоби” нинг энг муҳим қисмларидан бири – Инь ва Ян унсурлари ҳақидаги таълимотдир. - “Ўзгаришлар китоби” нинг энг муҳим қисмларидан бири – Инь ва Ян унсурлари ҳақидаги таълимотдир.
- Ян қандайдир фаол, барча нарсаларнинг ичига кириб борувчи, ашёларни билиш йўлини ёритувчи нарса сифатида ифода қилинади;
- Инь учун кутиб турувчи фаолиятсизлик ўрин ажратилган, негаки, у қоронғилик ибтидосидир.
Инь ва Ян унсурлари ҳақидаги таълимотдир - Инь ва Ян унсурлари ҳақидаги таълимотдир
- Инь ва Яннинг ҳаракати – 5 элементдан иборат бўлган ягона нарсада юз берадиган
- ўзгаришларнинг диалектик ҳаракатидир.
- Инь ва Яннинг ўзаро бир-бирига киришидан уларнинг ўзаро таъсирини акс эттирувчи бир қатор тушунчалар пайдо бўлади.
5 асосий элементнинг диалектик ҳаракати: - 5 асосий элементнинг диалектик ҳаракати:
- олов - ҳаракат, энергия, иссиқлик, болиқ, ёнғин,руҳ; ер - марказ, сирт, тупроқ, мувозанат; металл - боѓланувчанлик, мутаносиблик, материя, шакл; сув - куч, зулмат, юмшоқлик, пассивлик; ёғоч – яшувчан
- лик,маънавият,таранглик.
- Хитой фалсафасининг «олтин даври»даги (эр.ав. VI-III асрлар) фалсафий йўналишлар
- Конфуций (эр.ол. 551-449 йй.) (Кун Фу-цзи –Кун -Устоз).
- «Эскини баён қиламан ва янгини яратмайман»
- “Шахс ўзи учун эмас, балки жамият учун шахсдир”
- «Чуньцю» “Баҳор ва куз китоби”
- «Жень» тушунчаси - «ўзига раво кўрмаган нарсани бошқаларга ҳам раво кўрма..»
- “Ли” тушунчаси - тартиб, илоҳий мазмунга эга. Тартиб – инсоният жамоасининг энг олий, ҳаётий қадриятлардан биридир
-
- Хань династияси (206 г. н. э- 220 г. н.э.) даврида конфуцийчилик Хитойнинг давлат дини мақомига эга бўлди
- Оламни осмон бошқаради. Осмон иродаси-тақдирдир.
- Конфуцийнинг беш алоқа қоидаси
- жамиятдаги муносабатлар тизими
- «Халқни шафқат билан бошқариш ва халқ ичига хулқ-атвор қоидалари ёрдамида тартибни жорий қилиш»;
- 2. «Осмон иродасидан қўрқиш» ва «ўлганлар руҳини ҳурмат билан ёдга олиш»;
- 3. «Туғма билимларга эга бўлганлар» (мукаммал донишмандлар) ва «ўқиш-ўрганиш натижасида билимга эга бўлганлар» мавжудлигини тан олиш, яъни ўқиш-ўрганиш туфайли билимларни касб этиш имконияти борлиги ва таълим-тарбиянинг буюк ролини қайд этиш;
- 4. «Олтин ўртамиёналик йўли», «икки қарама-қарши қиррани қўлда ушлаб, аммо халқ учун ўртачасидан фойдаланиш» қоидасини қўллаш, яъни қарама-қаршиликларни юмшатиш ва муросасозлик назариясига риоя этиш.
| - Конфуцийчиликнинг асосий ахлоқий-сиёсий қоидалари қуйидагилардан иборат эди:
- «Исмларни тузатиш» тартиби
- агар жамиятда «ҳукмдор ҳукмдор бўлмаса, хизматкор хизматкорлик қилмаса, ўғил ўғиллигини қилмаса», яъни шундай вазият вужудга келсаки, у «беш алоқа» талаб этган таълимот ташқарисига чиқса, воқейликни тузатиш, жумладан, куч ишлатиб бўлса ҳам тартибни жорий этиш заруриятини тан олиш лозим.
| - «Ли» - урф-одат ва маросимларга риоя этиш
- «Инь» - ижобий ибтидо, «Ян» -салбий ибтидо
- «Дао» - осмон, коинот йўли бўлиб, муайян тартиб ва қонунга биноан мавжуд
- «Ци» - ахлоқий меъёрларни амалга ошириш
- Анъанавий конфуцийчиликнинг асосий тушунчалари:
- «И» - бурч, «Син» -самимийлик
- Бу оқимнинг асосчиси бўлган Лао – Цзи ( милоддан аввалги 604 й.т)нинг хизматлари жуда улуғдир.
- асосчиси Лао – Цзи
- ( милоддан аввалги 604 й.т)
- туман ёки газсимон ҳолатдаги
- бошлангич материя- Ци
- умумий қонун – Дао билан
- биргаликда дунёнинг
- асосини ташкил этади
- Дао-дэ-цзи
- “Тўғри йўл”
- китоби
- Ци туфайли 5 та моддий элемент
- – ўт, сув, тупрок, ёгоч ва темир
- Дао –
- абадий ва мутлоқдир
- Дао билан
- мулоқатда бўлиш
- Даочилар
- таълимотидаги
- диалектиканинг
- намоён бўлишидир
- Даосизмнинг диққат марказида табиат, коинот ва инсон туради.
- Аммо бу ибтидолар мантиқий - ақлий йўл билан эмас, балки мавжудлик табиатига тўғридан-тўғри кириб бориш ёрдамида билиб олинади.
- Дунё ҳеч қандай сабабларсиз доимий ҳаракат ва ўзгаришда бўлиб, ривожланади, яшайди ва сиртқи таъсир натижасида эмас, балки ички сабаб натижасида вужудга келган.
| - ақидасига кўра, тафаккурнинг мақсади, инсонни табиат билан «қўшилиб кетиши» дадир, негаки, у унинг таркибий қисмидир.
| Исмлар мактаби воқейликни тил ифодаси масалалари орқали ҳал қилишга йўналтирилган эди. - Исмлар мактаби воқейликни тил ифодаси масалалари орқали ҳал қилишга йўналтирилган эди.
- У ашёлар муносабати ва шу муносабатларнинг ўзини тадқиқ этди, сўнгра эса ҳукмлар ва исмларнинг бир-бирига мувофиқ келишлигини текширди.
Моистлар мактаби ўз исмини унинг асосчиси Мо-цзи (эр.ол. 479-431) номидан олган. - Моистлар мактаби ўз исмини унинг асосчиси Мо-цзи (эр.ол. 479-431) номидан олган.
- Унда асосий эътибор ижтимоий ахлоқ муаммоларига қаратилган.
- Бу мактабда жисмоний меҳнат унинг тингловчиларининг тарбиялашнинг асосий воситаси ҳисобланган.
- Унинг бутун маъноси умумий муҳаббат ғоялари, ўзаро манфаат ва муваффақият қозонмоқда ифодаланади.
Моистлар мактаби - Моистлар мактаби
- Жамиятдаги барча одамлар учун мажбурият сифатида умумий ўзаро инсонпарварлик меъёри тавсия этилади, барча кишилар бир-бирларига фойда келтириш ҳақида ғамхўрлик қилишлари лозим.
- Назарий тадқиқотлар-фойдасиз ортиқча ҳашамат; меҳнат фаолиятида кўзда тутилган амалий мақсадга мувофиқлик - заруриятдир.
Легизмнинг асосчиси Хань Фей-цзи (эр.ав. 233 й. вафот этган). - Легизмнинг асосчиси Хань Фей-цзи (эр.ав. 233 й. вафот этган).
- Ўз эътиборини ижтимоий-сиёсий масалалар, ижтимоий назария ва давлат бошқаруви муаммоларига қаратган таълимотдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
