4. Ijtimoiy tarbiya
Pedagogikaning asosiy mezoni tarbiya. Tarbiya ijtimoiy hayotning abadiy vv umumiy mezoni. Pedagogika bolalar tarbiyasini shaxs ahloqiy xislatlarini shakllantirishning maqsadga qaratilgan jarayoni sifatida korib chiqadi.
Biroq bu tarbiya jarayoni har doim ham yetarli darajada samarali bolmaydi. Yuqorida ijtimoiy talim vazifasini korib chiqib, korsatdiki, bolada muayyan bir ijtimoiy bilim, malaka va konikmalar shakllanishi kerak. Ularning shakllanishi jarayoni, masalan, otaga, onaga gamxor, etiborli, mehribon, rahmdil munosabatlarning shakllanishi bilan bogliq. Agar qandaydir sababga kora bolada ijtimoiy bilimlar shakllanmagan bolsa, demak, munosabatlar shakllanmagan, yani unga zarur bolgan ijtimoiylashuvda qandaydir shaxs xislatlari ham shakllanmagan. Shuning uchun ijtimoiy pedagogik faoliyat jarayonida boladagi shunday ijtimoiy ahamiyatga ega bolgan xislatlar shakllangan bolishi kerak shuni ozi ijtimoiy tarbiyaning vazifasidir.
YAni, ijtimoiy tarbiya deganda muvaffaqiyatli ijtimoiylashuv uchun zarur bolgan ijtimoiy ahamiyatli bola shaxsi xislatlarining shakllanishi maqsadga qaratilgan jarayoni tushuniladi.
5. Ijtimoiy pedagogika prinsiplari
Prinsip sozi lotincha principium sozidan hosil bolgan va asos, boshlanishni bildiradi. Har qanday fan uchun ishlatilishi, muayyan qoidalardan kelib chiqadigan oz prinsiplari mavjud. Fanda prinsip va qoidalar, bizga bogliq bolmagan holda mavjud. Ulardan chetga chiqish mumkin emas, aks holda pedagogik faoliyat nafaqat befoyda, balki ham zararli boladi.
Ijtimoiy pedagogika pedagogikadan ajralib chiqdi va tabiiyki, oz asosida shu fan prinsiplariga tayanadi. Pedagogikadagi prinsiplar shaxs talim-tarbiyasining umumiy yonalishini beradi va aniq pedagogik vazifalarni hal etish uchun asos bolib xizmat qiladi.
Biroq shu fan rivojlanishining har bir davri uchun pedagogika prinsiplari haqidagi masala munozaralidir. Zamonaviy davr ham bundan mustasno emas. Har xil olimlar u yoki bu prinsiplarni olga suradi yoki yangidan malumlarni izohlaydi. Bu borada ijtimoiy pedagogikada yanada kop qiyinchiliklar yuzaga kelmoqda, ammo uning dunyoviy balogat yoshiga (100 yildan ortiq) qaramay Ozbekistonda bu fan endi ozining birinchi qadamlarini qoymoqda.
Biz uchta prinsipni korib chiqamiz tarbiyaning tabiatga uygun bolishi togrisidagi prinsip, tarbiyaning madaniy uygun bolishi prinsipi va gumanizm prinsipi. Shu prinsiplardan har biri ijtimoiy pedagogikada ozining talqiniga va oziga xos xususiyatiga ega.
XULOSA
Turli jamiyat madaniyatlariga bolani jalb etish: turmush, jismoniy, jinsiy, aqliy, siyosiy, manaviy juda murakkab masala, bu masala oila va jamiyat, turli muassasa va birlashmalarning (maktab, bolalar bogchasi, maktabdan tashqari tashkilotlar, yoshlar tashkiloti va b.) birgalikdagi harakatlari orqali hal qilinadi. Sababi bola hayotining turli davrlarida bu yerlarda boladi. Agar bola normal rivojlansa, unda u jamiyat madaniyatini ozlashtiradi va tabiiy yol bilan jamiyatga kiradi.
Agar bola jismoniy, psixologik yoki ijtimoiy kamchiliklarga ega bolsa, unda uning xalq madaniy qadriyatlariga jalb qilinishi ancha murakkablashadi. Shuning uchun shunday bolalar uchun madaniyat qadriyatlariga bolalarni jalb etish metodikasi va texnologiyasi ishlab chiqilgan.Madaniy uygun bolish prinsipini tatbiq etish bir qator qoidalarning bajarilishini talab etadi:
bolalarda har xil madaniyat turlarining shakllanishida meyordan chetga chiqishini etiborga olish;
rivojlanishda nuqsonli bolalar ijodini rivojlantirish.
Gumanizm va insoniylik sozlari lotincha humanus sozidan kelib chiqib, insoniy degan manoni bildiradi. Gumanizm inson qadriyatini shaxs deb, erkinlikka, baxtga bolgan huquqini, qobiliyatlari rivojlanishi va namoyon bolishini tan oladigan qarashlar tizimi. Biz inson manfaatini ijtimoiy hodisalarni baholash mezoni, tenglik, haqoniylik, insonparvarlikni jamiyatdagi munosabatlarning istalgan meyori deb hisoblaydigan tizimdir.Gumanistik tarbiya goyalari antik faylasuflar (Sokrat, Platon, Aristotel va b) fikrlarida ham kuzatiladi.Pedagogika va ijtimoiy pedagogikada gumanizm goyalari rivojlanishi Sharq Uygonish davri va oarb Uygonish davrida oz choqqisiga yetdi. Gumanistik tarbiya ideali bolib erkin har taraflama rivojlangan shaxs ҳисобланади. Фаробий (873-950), Beruniy (973-1050), Ibn Sino (980-1037), Alisher Navoiy (1441-1501), Tomas Mor (1478-1535), Fransua Rable (1483-1536), Mishel Monten (1533-1592), Jaloliddin Devoniy (1428-1502) va b. asarlarida tarbiya mazmuni ochib berilgan hamda gumanistik tarbiya mohiyati va vositalarini tahlil qilishga urinishlar bolgan edi. Matafakkir va pedagog-gumanistlar uchun insonga, tabiati va tarbiyasiga qarashi umumiy hisoblanardi. Gumanizm insonga nisbatan izzat-hurmatli munosabatni, uni yerdagi eng oliy qadriyat deb tan olinishini kozda tutadi. Gumanizm asosan bolalarga bolgan muhabbat va bolalarda muhabbatni tarbiyalashda namoyon boladi.
Jamiyat, dunyo hamjamiyatining dinamik ozgarishi munosabati bilan oqitish, tarbiyalash, targibot va tashvikot ishlarini ozviy ravishda kushish, yani manaviymafkuraviy, marifiy faoliyatini pedagogika bilan birga olib borish uchun zarur sharoit yaratish lozim. Bu ijtimoiy pedagogika sohasidagi yangi ijtimoiy buyurtma bolib, tadqiqot ishlarini yolga kuyishda haqiqiy joshqinlik kasb etadi. Ijtimoiy pedagogika pedagogika sohasining pedagog faoliyati bilan bogliqdir. Shuning uchun ijtimoiy pedagoglar pedagogika universitstlarida yetishib chikadilar. Ijtimoiy pedagog pedagoglik sohasida asosiy bogliqliklaridan biri-soha obyekti bolalardir. Ijtimoiy pedagog faoliyatining markazida esa normal ijtimoiy faoliyatdan chetlashgan-bolalarni jamiyatdagi tengdoshlari qatoriga qaytarish hisoblanadi. Ijtimoiy pedagogika fanining obyekti ijtimoiylashtirishga maqsad bolgan bolalar, ularga akliy, pedagogik psixologik, sotsial axloqiy normalardan chetlashgan ijtimoiy tarbiya ola olmagan va jismoniy, akliy,psixik tomondan boz ilishga yul kuyiladigan bolalar ular hammasi jamiyatining alohida yordamiga maqsaddir. Ijtimoiy pedagog -faqat oqituvchi emas, bola qanday oqiyotganini va rivojlanayotganini tushunadigan va his etadigan shaxsdir. U bola hayotini, kechinmalarini xuddi ozinikidagidek tushunadigan va uning manaviy, madaniy, axloqiy rivojlanishida yollanmalar bera oladigan mutaxassis bolmogi kerak, shuning uchun haqiqiy pedagog faqat oz fanini bilibgina kolmay, ayni vaktda bolalar va kattalar bilan ijodiy muloqot qila oladigan, oz ustida ishlaydigan inson bolishi muhim ahamiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |