X ibragimov, sh. Abdullayeva

1-rasm. Ta’lim turlari. 10

Qonunning 2-bo‘lim, 11-17-moddalarida harbirta’lim tunning mohiyati qisqacha yoritib beriladi. Unda ta’kidlanganidek, maktab- gacha ta’lim bola shaxsini sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini ko’zlaydi. Maktabga- cha ta’lim bola olti-etti yoshga etgunicha davlat va nodavlat mak- tabgacha tarbiya bolalalr muassasalarida hamda oilalarda amalga oshiriladi.

Umumiy o’rta ta’lim majburiy bo'Iib, u quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: boshlang’ich ta’lim (I-IV sinflar); umumiy o‘rta ta’lim (I-IX sinflar). Umumiy o‘rta ta’lim o’quvchilaming fanlar asoslari do’yicha muntazam bilim olishlarini, ularda bilim o’zlash- tirish ehtiyojini, asosiy 0‘quv-ilmiy va umummadaniy bilimlarni, milliy va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan ma’naviy-axloqiy fazilatlami, meqnat ko’nikmalarini, ijodiy fikrlash va atrof-muhitga ongli munosabatda bo’lishni va kasb tanlashni shakllantiradi. «Umu­miy o‘rta ta’lim tugallanganidan keyin ta’lim fanlari va ular do’yi- cha olingan baholar ko’rsatilgan holda davlat tomonidan tasdiq- langan namunadagi attestat beriladi»¹.
Qonunda o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’lim olish maqsadida har kim umumiy o‘rta ta’lim asosida akademik litseyda yoki kasb- hunar kollejida o‘qishning yo‘nalishini ixtiyoriy ravishda tanlash huquqiga ega ekanligi ta’kidlanadi. «Akademik litseylar va kasb- hunar kollejlari egallangan kasb-hunar do’yicha ishlash huquqini beradigan hamda bunday ish yoki ta’limni navbatdagi bosqichda davom ettirish uchun asos bo‘ladigan o’rta maxsus,^{I II} rcasb-hunar ta’limi beradi»².
Akademik litseylarda o’quvchilar o’zlari tanlab olgan ta’lim yo’nalishi do’yicha bilim saviyalarini oshirish hamda fanni chuqur o’rganishga qaratilgan maxsus kasb-hunar ko’nikmalarini o’zlari- da shakllantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu ko’nikmalami o‘qishni muayyan oliy ta’lim muassasalarida davom ettirish yoki mehnat faoliyatida ro’yobga chiqarishlari mumkin. Kasb-hunar kolleji tegishli davlat ta’lim standartlari doirasida o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi beradi; o’quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim va ko’n ikmalarini chuqur rivojlantirish, tanlab olingan kasb- hunar do‘yicha bir yoki bir necha ixtisosni egallash imkonini be- radi.
Oliy ta’lim yuqori malakali mutaxassis tayyorlaydi, ikki bos- qichda: bakalavriat va magistraturada amalga oshadi.
Qonunning uchinchi bo'limi ta’lim jarayoni qatnashchilarini ijtimoiy himoya qilishga bag‘ishlangan bo'lib, unda ta’lim oluv- chilarni va ta’lim muassasasi xodimlarini ijtimoiy himoya qilish, yetim hamda jismoniy va ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalarni o'qitish masalalari qonuniy ifodasini topgan.
To‘rtinchi bo‘limida ta’lim tizimini boshqarishdagi Vazirlar Mahkamasining, Ta’limni boshqarish do'yicha vakolatli davlat organlarining va mahalliy davlat hokimiyati organlarining vakolat- lari ko‘rsatilgan bo‘lsa, beshinchi bo‘limda yakuniy qoidalar ifoda- lab berilgan.
Kadrlar tayyorlash milliy modeli va uning mohiyati 1997 yil- ning 29 avgustida O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida «Ta’lim to‘grisidagi»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» qabul qilindi. Ularda ta’lim-tarbiya va kadrlar tayyorlash tizimini isloh qilishga oid asosiy yo‘l-yo‘riqlar koTsatib berildi.
Ma’lumki, «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» besh bo‘limdan iborat bo‘lib, unda kadrlar tayyorlash tizimini isloh qilish omillari, dastuming maqsadi, “vazifalari va uni ro’yobga chiqarish bosqich- lari, kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy yo'nalish- lari, dasturni ro'yobga chiqarishga oid chora-tadbirlar belgilab berilgan. Dastuming 3-bo‘limida kadrlar tayyorlashning milliy mo­deli mohiyati yoritilgan. Kadrlar tayyorlash milliy modelining aso­siy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: