Xalq og’zaki ijodi va uning o’ziga xos X ususiyatlari, tarixiy taraqqiyoti

2. Janrlar tarixiy taqdiridagi mushtaraklik. O’zbek folklori janrlari birdaniga va bir vaqtda yuzaga kelmagan, albatta. Folklorning eng qadimiy janrlari asotir (mif), afsona, so’z magiyasi asosidagi xalq qo’shiqlari (badik, kinna, burey-burey. afsun, olqish, qarg’ish), shuningdek, «Sust xotin», «Choy momo» singari mavsumiy marosim qo’shiqlari bo’lsa, ulardan keyingi bosqichda ertak, maqol, doston va topishmoqlar, yana keyinroq esa latifa, xalq dramasi, askiya, tarixiy qo’shiq paydo bo’lgan. Tarixan ana shu taxlitda shakllangan o’zbek folklorining janriy tizimi o’z taraqqiyoti davomida rivojlandi: takomillashdi, boyidi va hatto ayrim janrlari so’nish jarayonlarini ham kechdi va kechayotir. Shu asosda folklor taraqqiyotining turli bosqichlari turlicha janrlar tarkibiga ega bo’ldi. Natijada ayrim janrlar so’nib, folklor taraqqiyotining boshqa bosqichidagi janr bilan o’zaro munosabatga kirisha olmaydi. Chunonchi, badik yoki «Sust xotin» janrlari allaqachon so’nib ketganligidan hozirgi biror janr bilan munosabatga kirisholmaydi.

XVI — XVII asrlarda yozma adabiyotning folklorga ta’siri sezilarli bo’la boshladi. Buning oqibatida ertaklarda reallik (hayotiylik) kuchaya bordi va XX asrga kelib, xalq ijodida ertak yaratish an’anasi butunlay to’xtadi, aksincha yozma adabiyotda adabiy ertak janri qaror topayotir. Bularning barchasi folklor taraqqiyotiga xos umumiy qonuniyatlar zamirida kechdi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Askiya. O’XI. Т.: G’ACN, 1970.
   
2. 
   Askiyalar // O’zbek folklori ocherklari. 2-tom. Т.: «FAN», 1989, 163-176-b. lmomov K., Mirzayev Т., Sarimsoqov В., Safarov O. O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi. Darslik. Т.: «O’qituvchi», 1990.
   
3. 
   Imomov K. O’zbek xalq prozasi. Т., 1981.
   
4. 
   Loflar / Askiya. O’XI. Ko’p tomlik. »T.: G’ASN, 1970, 111-122-b.
   
5. 
   Mirzayev Т., Safarov O., O’rayeva D. O’zbek xalq og’zaki ijodi xrestomatiyasi. O’quv qo’llanma. — Т.: «Aloqachi», 2008.
   
6. 
   Muhammadiy R. Askiya. Т.: O’zdavnashr, 1962.
   
7. 
   Oxunjon qiziq hangomalari. Т.: «Meros», 1993.
   
8. 
   Razzoqov H. O’zbek xalq og’zaki ijodida satira va yumor. Т.: «FAN», 1965.
   
9. 
   Perepelikina L.A. Uzbekskiy narodniy kukolniy teatr. T.:Uzgosizdat, 1950.
   
10. 
    Sarimsoqov B. Lof// O’zbek folklori ocherklari. Uch tomlik. II torn. Т., 1989, 151-162-b.
    
11. 
    Соломник И.Н. Традиционный театр кукол Востока. М.: «Nauka», 1983.
    
12. 
    Farg’onalik qiziqchilar. Т.: «Mehnat», 1994.
    
13. 
    Qodirov M. O’zbek xalq og’zaki dramasi. Т., 1963. Yana: Masxaraboz va qiziqchilar san’ati. Т.: «Oqituvchi», 1981, 36-57- va 123-204-b. Yana: Xalq teatri; masxaraboz va qiziqchilar repertuari; Yangi davr repertuari. — O’zbek folklori ocherklari. Т.: «FAN», 2-tom, 1989, 177-279-b. Yana: Ozbek teatri tarixi. Т.: «ljod dunyosi», 2003. Yana: An’anaviy teatr dramaturgiyasi. Т., 2006. Yana: Xalq qo’g’irchoq teatri. Т.: G’ASN, 1979; Yana: Uzbekskiy traditsionniy teatr kukol. Т., 1979; Yana: O’zbek xalq tomosha san’ati. Т.: «O’qituvchi», 1981; Yana: Qo’g’irchoq o’yin // O’zbek folklori ocherklari. Т.: «FAN», 2-tom, 1989, 280-317-b.
    
14. 
    Qorayev S. Lof janrining o’ziga xos belgilari. — O’TA, 1995, 5-6- sonlar.
    
15. 
    G’.G’ulom. Yusufjon qiziq. — Kitobda: Adabiy-tanqidiy maqolalar. 1-tom.T.: «FAN», 1971, 374-378-b.
    
16. 
    Husayn voiz Koshifiy. Futuvvatnomayi sultoniy yoxud
    javonmardlik tariqati. Fors-tojik tilidan N. Komilov tarjimasi. Т.:
    «Meros». 1994, 92-94-b.