XALQARO MEHNAT TAQSIMOTI SHAKILANISHI Mehnat darslari boshka o`quv fanlariga nisbatan qator xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar quyidagilardan iborat.
1.Darsda markaziy urinni o`quvchilarning amaliy ishlari egallaydi. Shu munasabat bilan ustaxonalardagi mashgulotlarni kushalok darslar sifatida o`tish maqullangan, 45 minutli darsning noqulayligi shuki, unda o`quvchilarning bevosita amaliy ishlariga juda kam vakt qoladi. Uning kup kismi ish o`rnini tayyorlash va yig`ishtirishga, o`qituvchining instruktajiga ketadi. 90 minut davomida o`quvchilar ma`lum mehnat topshirigini bajarishga ulguradilar, bu esa ularga ma`noviy qoniqish bag`ishlaydi va o`qituvchiga ish natijalarini baholash imkonini beradi.
2.O`quvchilarning amaliy ishlari unumli mehnat bazasida tashkil kilinadi.
3.Ustaxonalardagi mashgulotlarda o`quvchilar har xil qirquvchi asboblar yordamida ishlaydilar, materiallarga stanokda ishlov berishni bajaradilar. Shu sababli dars uni o`tkazishning xavfsizligini ta`minlovchi maxsus tayergarlikni talab kiladi.
Darsga qator didaktik talablar quyiladi. Mehnat ta`limi darslariga nisbatan qүyiladigan talablar kuydagilardan iborat.
Mexnat kunikmalarini shakllantirish vazifasi birinchi urinda turadi. Xar kanday mexnat operatsiyasini urganish ukuvchilarga operatsiyaning moxiyati, asboblar, ish usullari va xakozalar xakida ma`lum darajada bilimlar berishdan boshlanadi. Bu bilimlarni uzlashtirish ishning tugri usullarini uzlashtirishning zaruriy sharti.Kupincha mexnat usullarini bajarish uchun zarur bilimlarni egallash usullarining uzini egallashdan ancha asonirok buladi. Shu sababli operatsiyalarni urgatishda ukituvchining dikkat-e`tibori ukuvchilar mexnat usullarini tugri bajarishlariga karatiladi. Mexnat ta`limi ukituvchisi darsga tayyorlanayotganda mazkur darsda didaktik vazifalarning kaysilari asosiy vazifalar xisoblanishini aniklaydilar, ularga darsning maksadi sifatida karaydi va darsni shunga kura tashkil etadi.
Ta`lim tarbiyalovchi bulishi kerak. Bu talab xamma ukuv predmetlariga bab-barabar taallukli. Mexnat darslarida mexnat tarbiyasi uchun aloxida kulay sharoitlar vujudga keladi. Shu sababli mexnat tarbiyasiga mexnat ta`limining asosiy vazifalaridan biri sifatida karaladi. Bundan esa ukituvchi uz oldiga tarviyaviy xarakterdagi muayyan vazifani kuymagan darsni yaxshi dars deb xisoblab bulmaydi. Ukuvchilar uzlarining mexnatga munasabati buyicha juda fark kiladi, shu sababli tarviyaviy ishda ularga individual yondashishni ta`minlash jada muxim. Oilada mexnat tarbiyasi olgan bolalar mexnatga tugri munasobatda buladi. Jismoniy mexnatga mensinmay karaydigan ukuvchilarga ukituvchi aloxida etibor kilishi kerak. Mexnat ta`limi ukituvchisi darsni rejalashda bunday ukuvchilar bilan utkaziladigan tarbiyaviy ishlarni maxsus rejalashtiradi. Maktablarning ish tajribasi ukuvchilarning mexnatga munasobatlari asta-sekin tenglashishini, barcha ukuvchilar bajonidil, kuchi etganicha mexnat kila boshlashini kursatadi. Bunga darsda ta`limiy va tarbiyaviy vazifalarning birligi ta`minlangan takdirdagina erishiladi. O`quv materialining mazmuni darsning maksadiga muvofik tanlanadi.Ukituvchi biror tema byuicha, masalan, yakunlovchi dars utkazar ekan, ishning xakikiy axvoliga karab uz oldiga xar xil maksadlarni kuyishi mumkin.Agar ukuvchilar mexnat usullarini bajarishda tipik xatolarga yul kuygan bulsalar, yakunlovchi mashgulot usha xatolar keyinchalik takrorlanmasligi uchun ularni analiz kilishga bagishlanishi mumkin.Yakunlovchi mashgulotda ukuvchilar bilimlarini umumlashtirish, egochga va metallga ishlov berish usullaridagi umumiy va farkli tomonlarini aniklash maksadlari xam kuyilishi mumkin.Birinchi xolda xam, ikkinchi xolda xam ukuv materialini tanlash xar xil amalga oshirilishi uz-uzidan kurinib turibdi. O`quvchilarning mustakil ishlari topshiriq bilan tanishish, u kanday tartibda, kaysi asboblar va moslamalardan foydalanib bajarilishi haqida fikrlashdan boshlanadi. Bu masalalarning hammasini bilimlarni qullamay echish mumkin emas. O`qituvchining o`zi tula-tukis yul-yuriq berishi mumkin, albatta, ammo bunda ta`lim metodlarini maksadga muvofiq tanlash talabi buziladi, chunki amaliy aqliy faoliyat bilan boglanmagan amaliy ish mehnat tarbiyasi va politexnik ta`lim talablariga javob bermaydi. O`smirlar mustakil ishni bajarish bilan boglik hamma masalalarni uylab olib, ulardan belgilanganlarini amalga oshirishga kirishadilar. Shunday kilib, mexnatda bilimlarni kullash metodlari ma`lum mexnat usullarini bajarishga doir mashklar bilan kombinatsiyalanadi. Ayniksa, o`quvchilar ijodietining elementlari mavjud bulgan mustakil ishlari didaktik jixatdan kimmalidir. O`qituvchining o`quvchilarni bilim, kunukma va malakalar bilan kurollantirishi va o`quvchilar tomonidan ularni uzlashtirish usullari o`qitish metodi deb yuritiladi. O`qitish metodini dars jarayonida qanday va qaysi turini qo`llab olib borilishiga o`qitish shakli deyiladi. O`qitish shakli va metodlari ta`lim tugrisidagi konun va kadrlar tayerlash milliy dasturi fanning oldiga o`qitish shakli va metodlarini takomillashtirish muammolarini kuymokda. Mexnat ta`lim o`qitish tizimida didaktik maksadga erishishda bir kancha o`qitish shakllaridan foydalanadi.
