Xulq-atvor bilan bog`liq omillar

Xulq-atvor  bilan  bog`liq  omillar:  manfaatlar,  qiziqishlar,  o`ziga  bo`lgan bahoga  zid  keladigan  yoki  xavf xatar  tug`diruvchi  vaziyat  paydo  bo`lishi  bilan go`yoki,  himoya   vositasi  sifatida  paydo  bo`luvchi  omillar   turkumi  bo`lib,  bu ikkinchi  tomonning  xudbinligi,  adolatsizligi,  mashuliyatsizligi  yoki  loqaydlik, beparvolik oqibatida kelib chiqadi. Nizokashlar bunday sharoitda  o`zlariga nisbatan bo`layotgan  salbiy  munosabatni  xatti-harkatda  ko`rib,  sezib  turganlari  bois xaqagarchilik kelib chiqadi va bu konflikt bilan tugaydi. 


Bundan  tashqari,  ko’pchilik  talabalarni  birinchi  yili  oliy  ta’lim  o’qishini boshlaganlarida  va  har  xir  yordamlariga  muxtoj  bo’lganlarida,  ularni  hissiy holatlarini  inobotga  olish  zarur.  Odatda  ular  xayajonlanadilar,  o’zlarini muaamolarini  hal  qilishlarida  ishonch  etishmasligini  sezadilar  va  ulardan  nimalar talab qilinishidan bexabar bo’ladilar hamda boshqa talabalar va o’qituvchilar bilan aloqalar  o’rnatish  masalasida  tashvishlanadilar.  Bir  tadqiqot  kuzatuviga  asosan, 58%  talabalar  shuni  ta’kidlaganlarki  “men  talaba  bo’lganimdan  keyin,  men avvalgiga  qaraganda  ko’proq  asabiylashgan  holdaman”  (MORI.  2005).  Odatda talabalar  universitetda  o’qishni  boshlaganlarida  o’zlariga  9.1.  jadvalda ko’rsatilganday ko’p savollarni beradilar. Talabalarni “o’zlaridan gumonsirash va ikkilanish”  histuyg’ulariga  e’tibor  bermaslikni  o’rniga,  o’rinli  savollarga  kursga kirish qismida va birinchi o’qish yil davomida javob berishi zarur.

Konflikt yoki nizolar o`zaro munosabatlardagi odamlarning subyektiv xatolari sababli  ham  kelib  chiqishi  mumkinki,  shu  nuqtai  nazardan  ham konfliktlarning turlari farqlanadi: shaxsning  o`ziga  aloqador  bo`lgan  ichki  nizolar  odatda  bevosita ijtimoiy  psixologiya  tomonidan  o`rganilmaydi,  bu  kabi  nizolar  umumiy,  pedagogik hamda  patopsixologiyaning  predmeti  bo`lib,  u  asosan  bir  inson  qalbidagi  turli  his zechinmalar,  istakhohishlar  va  motivlarning  bir  biriga  zid  kelishi,  qaramaqarshi fikrlarning paydo bo`lishi oqibatida yuzaga keladi. Bunday nizo shaxsgagina ma’lumbo`ladi,  bahzan  esa   odam  qilib  qo`ygan  ishining  aynan  o`zining  ichki  nizolari oqibati  ekanligini  anglamaganda  unga  pisxoanalitik  yoki  patopsixolog  yordamga keladi; shaxs  va  guruh  o`rtasida  sodir  bo`ladigan  nizolar  odatda  bir  shaxs qarashlari,  hatti harakatining  u  mansub  bo`lgan  yoki  ishi  tushgan  guruhning normalari,  xulqatvor  maromlariga  zid  kelishi,  shaxs  kutishlarining  guruh normalaridan og`ishi oqibatida kelib chiqadi. Agar bu mehnat jamoasida ro`y bersa, bu  guruh  a’zolarining  malakasizligi  yoki  rahbarning  odamlarni  boshqarishdagi uquvsizligi  natijasida  kelib  chiqishi  mumkin.  Demak,  bunday  jamoada  psixologik, mahnaviy  muhit  nosog`lom  bo`ladiki,  shaxs  bilan  boshqa  shasxlar  o`rtasida kelishmovchilikka olib keladi; guruhlararo  ziddiyat  yoki  nizo  ikki  yoki  undan  ortiq  guruhlarning birbirlari bilan murosaga kelisholmay qolgan taqdirda ruy beradi va bunda ularning o`z  maqsadlariga  erishishlari  uchun  birbirlarining  halaqit  berishlari  asosiy omillardan  hiosblanadi.  Ko`pincha  muayyan  formal,  rasmiy  guruh  a’zolari guruhbozlikka  berilib,  har  bir  kichik  guruh  manfaatlari  bir-biriga  mos  kelmay 

qolganda ham nizo kelib chiqadi.  “Guruhbozlik” deb atalmish bunday holat ham ijtimoiy psixologik nuqtai nazaridan zararli bo`lib, bu yaxlit jamoadagi mahnaviy muhitga jiddiy salbiy ta’sir ko`rsatadi. Bahzan bir jamoa rahbariyati va rasmiy tizimi bilan guruh ichidagi norasmiy tuzilmao`rtasida ham nizo kelib chiqadi. 
Lekin bu haolatlarni sog`lom raqobatga asoslangan manfaatlar kelishmovchiligi, masalan, siyosiy partiyalar o`rtasidagi raqobatdan farqlash lozim.