|
Ispaniya (España), Ispaniya Qirolligi (Reino de España) — Yevropaning janubi-gʻarbida, Pireney yarim orolda joylashgan davlat. Oʻrta dengizdagi Balear (shu jumladan Pitius), Atlantika okeanidagi Kanar orollari, Afrikaning shimoliy qirgʻogʻidagi Seuta va Melilya shaharlari va unga yondosh Veles-de-la-Gomera, Alusemas, Chafarinas orollari ham Ispaniyaga qaraydi. Maydoni 504,75 ming km2. Aholisi 47,27 mln. kishi (2012). Maʼmuriy jihatdan oʻz hukumati va parlamentiga ega boʻlgan 17 muxtor regionga, ular, oʻz navbatida, 50 viloyat (provincia)ra boʻlinadi. Poytaxti — Madrid shahri. Maydoni: 504 782 kv.km.
Aholisi: 47 370 000 dan ortiq.
Poytaxti: Madrid shahri.
Boshqaruv shakli: parlamentli monarxiya.
Davlat boshligʻi: qirol.
Maʼmuriy tuzilishi: 17 ta muxtor viloyat, ular esa 50 ta provinsiyaga boʻlinadi. Shuningdek, 2 ta muxtor shaharga va suveren hududlarga ega.
Yirik shaharlari: Madrid, Barselona, Valensiya, Sevilya.
Pul birligi: yevro. 1999 yilgacha ispan pesetasi amalda boʻlgan.
Jugʻrofiy oʻrni, tabiati. Janubi-gʻarbiy Yevropada joylashgan. Gʻarbda Portugaliya, janubda Gibraltar, shimolda Fransiya va Andorra bilan chegaradosh. Pireney yarimorolining sakson foiz qismini egallaydi. Kattaligi boʻyicha Yevropada toʻrtinchi oʻrinda. Mintaqaning eng togʻli hududlaridan biri. Mamlakatning yarmidan koʻprogʻini egallagan Meseta yassitogʻligi dengiz sathidan oʻrtacha 660 metr balandlikda. Yarimorolning eng baland choʻqqisi Syerra-Nevada togʻida – 3478 m. Shimoliy va gʻarbiy qirgʻoqlarini Atlantika okeani, janubiy va sharqiy qirgʻoqlarini esa Oʻrtayer dengizi suvlari yuvib turadi.
Ispaniya Yevropadagi eng serquyosh mamlakatlardan biri. Yilning oʻrtacha 260-285 kuni quyoshli boʻladi. Oʻrtayer dengizi sohillarida yillik oʻrtacha harorat +20 °S. Qish oylarida faqat markaziy va shimoliy hududlardagina harorat noldan pastga tushadi. Markaziy va janubiy hududlarda yozgi harorat 40 va undan yuqori darajaga koʻtarilishi mumkin. Shimolda esa 25 daraja atrofida boʻladi.
Oldin oʻlkada oʻrmonlar koʻp boʻlgan. Hozir mamlakat hududining oʻttiz foizi oʻrmonlardan tashkil topgan, biroq ularning besh foizidagina daraxtlar zichligi saqlangan.
Xulosa. Yevropa Ittifoqining yanada kengayishi qonunchilikni Yevropa Ittifoqi qonunchiligiga muvofiqlashtirish istagi va qobiliyatiga ega erkin bozorga ega boʻlgan har qanday Yevropa demokratik mamlakati uchun ochiqdir hisoblanadi[1]. 1952-yilda Yevropa Ittifoqi tashkil etilganidan beri, oʻtgan kengayishlar aʼzo davlatlar sonini oltidan yigirma sakkiztaga oshirdi. Kirish shartlari 1992-yilda kelishilgan va Maastrixt shartnomasida mustahkamlangan Kopengagen mezonlariga kiritilgan (49-modda). Mamlakatning Yevropa ekanligi Yevropa Ittifoqi institutlari tomonidan olib boriladigan siyosiy baholash bilan belgilanadi[2].
Hozirda yetti davlat nomzod maqomiga ega: Shimoliy Makedoniya (2004-yilda ariza berilgan), Albaniya (2009-yilda[3]), Serbiya (2009-yilda[4]), Turkiya (1987-yilda), Chernogoriya (2008-yilda[5]), Ukraina (2022-yilda) va Moldova (2022-yilda) arizalar topshiregan. Gʻarbiy Bolqon davlatlari Albaniya, Shimoliy Makedoniya, Serbiya va Chernogoriya uchun amalda boʻlgan va odatda aʼzolik uchun ariza berishdan oldin boʻlgan Barqarorlik va Assotsiatsiya shartnomasini imzoladilar[6]. Bundan tashqari, Chernogoriya Kopengagen mezonlariga muvofiqligi boʻyicha Xorvatiyadan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Islandiya 2009-yilda ariza topshirgan[7], ammo 2013-yilning may oyida Islandiyaning yangi hukumati mamlakatning Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishi[8] boʻyicha muzokaralarni muzlatishga qaror qildi (ariza 2015-yil 12-martda qaytarib olingan).
Gruziya, Moldova va Ukraina 2014-yilda Yevropa Ittifoqi bilan assotsiatsiya shartnomasini imzolagan edi. 2021-yilda Yevropa Ittifoqiga kirish faoliyatini muvofiqlashtirish uchun „Associated Trio“ tashkil etildi. Dastlab mamlakatlar 2023—2025-yillarda YeIga aʼzo boʻlish uchun ariza topshirishni rejalashtirgan edi. Biroq, 28-fevral kuni, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan bir necha kun oʻtgach, Ukraina hukumati Yevropa Ittifoqiga tezkor kirish uchun ariza topshirdi. Gruziya va Moldova oʻz arizalarini 3-mart kuni topshirdilar[9].
Do'stlaringiz bilan baham: |
