Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

Induktivlik birligi. Genri (gn; H) – induktivlikning va o‘zaro induktivlikning o‘lchov birligidir. 1 gn – shunday elektr zanjirning induktivligiki, zanjirdagi o‘zgarmas tok kuchi 1 a bo‘lganda zanjir bilan 1 vb o‘zinduksiya magnit oqimi bog‘langandir. YAna bir ta’rifi: 1 gn – shunday ikkita elektr zanjirning o‘zaro induktivligiga tengki, zanjirlardan birida o‘zgarmas tok kuchi 1 amper bo‘lganda ikkinchi zanjir 1 veber magnit oqimi bilan bog‘langandir:

_{ }.
Genrini yana, zanjirdagi tok 1 sekundda 1 amper tezlik bilan tekis o‘zgarganda 1 volt elektr yurituvchi kuch induksiyalanadigan elektr zanjirning o‘zinduksiyasi deb ham ta’riflash mumkin. (Bu ta’rif Faradeyning induksiya qonuniga asoslangan. )
_{ };
birlikning kattaligi 1 gn_{ }, o’lchamligi:
_{ }.
Metrologiyada yuqoridagicha ta’riflanadigan absolyut genridan tashqari xalqaro genri ham ishlatiladi:
1 xalqaro gn = 1,00050 absolyut gn (SI).
Maxsus tayyorlangan induktiv g‘altaklar gruppasi absolyut genrining davlat etaloni qilib olingan bo‘lib, ular Markaziy metrologiya institutida saqlanadi. Bu g‘altaklarning har biri pireks (bu shishaning chiziqli kengayish temperatura koeffitsienti juda kichik) silindrga bir qatlam qilib o‘ralgan kalibrlangan mis sim solenoiddan iborat. Har bir etalon g‘altak qo‘sh oyna devorli maxsus shkaf ichiga solib qo‘yiladi. Bu shkaf ichida temperatura doimiy saqlanadi. Magnit singdiruvchanlik doimiy bo‘lganda berilgan o‘ram soniga ega bo‘lgan har qanday etalon g‘altakning induktivligi faqat g‘altakning chiziqli o‘lchamlarigagina bog‘liq bo‘ladi. SHu sababli g‘altakning induktivligini uzunlik birliklarida o‘lchash mumkin.
Genri etaloni asosiy birlik – metr etaloniga shu yo‘l bilan taqqoslanadi.

22. 
    Magnit induksiya birligi. Tesla (tl; Ts) – xuddi kvadrat magnit metrda veber kabi induksiyaning o‘lchash birligidir.
    

Kvadrat metrda veber (_{ }) yoki kvadrat metrda volt-sekund (_{ }) – bu shunday bir jinsli magnit maydonining magnit induksiyasidirki, bunda magnit induksiya chiziqlariga perpendikulyar joylashgan 1_{ } yuzcha orqali 1 veber magnit induksiya oqimi o‘tadi.
_{ }.
Magnit induksiyaning o‘lchov birligi ta’rifi V_{ } ifodadan kelib chiqadi.
Praktikada magnit induksiya odatda SGS absolyut tizimda – gausslarda yoki kilogausslarda ifodalanadi:
1 tl_{ }gs=10 kgs.

23.