Yillardagi ijtimoiy-iqtisodiy voqealar,siyosiy voqealarning keskinlashuvi. Aqsh da jahon iqtisodiy inqirozining boshlanishi

Reja:

1.1918-1929 yillardagi ijtimoiy-iqtisodiy voqealar,siyosiy voqealarning keskinlashuvi.

2. AQSH da jahon iqtisodiy inqirozining boshlanishi.

3. AQSH ning aralashmaslik siyosati.Vashington konferensiyasining qarorlarini bajarilishi.

Birinchi jaxon urushi yillarida AQSH

Birinchi jaxon urushi yillarida AQSH imperialistlari qirg`inchilik urushini cho`zish, yanada ko`proq foydani qo`lga kiritish, boshqa mamlakatlarni o`zlariga bo`ysuntirish jaxonda xukmron bo`lib olish maksadlarini kuzda tutdilar. AQSH dastlab «betaraflik» bilan niqoblanib xarakat qildi, 1917 yili aprelida jaxon urushiga kirdi va fakat 1918 yil yozidan boshlab urush xarakatlarida aktiv ishtirok etdi. Amerikaliklardan urushda xalok va yarador bo`lganlarning soni 300 ming kishidan sal oshdi. AQShning ko`rgan talofati boshqa kapitialistik mamlakatlarnikiga nisbatan juda kamdir. Urush yillarida AKShning ogir sanoati va xarbiy sanoati yanada tez rivojlandi. AQSH imperialistlari uchrashuvi davlatlarga quro-yaroq sotish va qarz berish yo`li bilan ularning ichki ishlariga ko`proq aralashib, jaxon miqyosida o`zlarining iktisodiy moliyaviy va siyosiy rolini oshirdilar.

AQShning ichki tarakkiyoti

• AQShning ichki tarakkiyoti va xalkaro axvolining xususiyatlari, uning boyib ketishi kapitalizm ziddiyatlarini sira bushashtirmadi. Boylikning yirik manopolistlar, milliarderlar qo`lida to`planishi mamlakatda tengsizlikni kuchaytirdi. Sanoat tez rivojlangan bo`lsada, korxonalar to`la ta`minlanmadi.
• Urush natijasida burjuaziya bilan mexnatkashlar axvoli urtasidagi fark borgan sari chukurlashdi. Ishchilar sinfining, umuman mexnatkashlarning asosiy kismi yanada kuprok kashshoklandi. 1913-1919 yillarda turmush kechirish kiymati 104 foiz oshgan bo`lsa, shu davr ichida ishchilarning ish xaki urta xisobda 55 foiz oshdi. Urush tugagandan keyin xarbiy maxsulot ishlab chikarishning qisqartirish natijasida ommaviy ishsizlik vujudga keldi.

Sovet davlatining sulx tugrisida

• Sovet davlatining sulx tugrisida 1917 yili 8 may-noyabrdagi Deklarasiyasiga karama-karshi ravishda AQSH prezidenti Vudro Vilsonning 1918 yili 8 yanvarda kongressga yozgan maktubida Germaniya bilan tuzilgan shartnomalari xakidagi takliflari «14 modda» bayon qilindi. Bu «14 modda» va unga berilgan izoxlar Sovet Rossiyasini bo`lib yuborish va burjua pomeshchiklar tartibini tiklash programmasi edi. 1918 yil aprelida AQSH kurolli kuchlari Angliya, Fransiya, Italiya qo`shinlari bilan Murmansk va Arxangelsk orkali Sovet respublikasiga bostirib kirdilar va qurolli intervensiya boshladilar. 1918 yil avgustida general Grevv boshchiligida Amerika korpusi Sovet Uzok Sharqiga bostirib kirdi. 1919 yilgi Parij konferensiyasida Vilson Sovet Rossiyasiga qarshi pozisiyani kuchaytirish Rossiya xalqlarini ochlikga giriftor qilish uchun blokada tashkil etish, Sovetlarga qarshi AQSH boshchiligida Millatlar Ittifokini tuzish uchun jonbozlik kursatdi. U Armanistonni AQSH nazoratiga olish uchun maandat talab kildi

Amerikada imperializm

Amerika imperializm jaxonda xukmronlik kilishga intilib Parij konferensiyasida imperialistik Versal shartnomasini tuzishda katta rol uynadi. U Germaniyani zaiflashtirib yubormaslikka, xatto Chexoslavakiya territoriyasini bir kismini Germaniya foydasiga ajratib olishga, kuchli nemis armiyasini saklab kolishga, binobarin, Germaniyaning avvalo Sovet Rossiyasiga, shuningdek, Angliya va Fransiyaga qarshi kuchli bir davlat bo`lib qolishga intildi. Angliya, Fransiya va AQShning jaxonga xukmron bo`lib olish uchun intilishiga karshi turdilar. Versal sulx shartnomasi Angliya va Fransiya (AQShning jaxonda xukmron bo`lib olish) imperialistlarning manfaatlariga muvofik bo`lib chikdi. Germaniyaning mustamlakalari Angliya, Fransiya va Yaponiya kuliga utdi.