Yo’nalishga kirish

2. INSON FAOLIYATI XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH USLUBLARI.
Biz bilamizki, xavfsizlik-hayot faoliyati xavfsizligining asosiy o’zagini tashkil etadi va u inson faoliyatining holati hisoblanadi. Bu holatlarda insonlar muayyan ehtimollikda yuzaga keladigan xavflarni bartaraf qilishga harakat qiladi. Ammo, hamma xolatlarda ham xavflarni bartaraf qilish imkoniyati bo`lmaydi.
Masalan, yong’in xavfida: yong’inning boshlang’ich fazasida o`cherish mumkin bo`lsa, asosiy yo ng`in fazasida uni o`cherish imkoniyatlari chegaralanib qoladi.
Yoki biror texnologik, jarayonda amal qilayotgan ko’rstgichlar: temperatura, bosim, xajm ko'rsatkichlari birdan o'zgarishga uchrasa texnologik jarayonni boshqarish darajasi (xavfsizlikni ta'minlash) cheklanishi mumkin, oqibatda yong'in chiqadi, yoki portlaydi, yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar yaroqsiz holga kelishi, atrof muhitga to'kilishi mumkin.
Xavfsizlikni ta’minlashda quyidagi tushunchalar: gomosfera va texnosfera tushunchalari qo’llaniladi.
COMOSFERA - Inson faoliyati davomida uning turgan joyi tushuniladi. (Masalan, ishlovchining ob’ektdagi, sexdagi, bo’limdagi turgan joyi.)


TEXNOSFERA-Ishlovchining doimiy ravishda ish jarayonidagi xavfli joyi
(Masalan, ishlovchining toKar yoki frezor dastgohidagi ish joyi yoki payvandlovchining bevosita payvandlayotgan qismlar orasidagi ish joyi) tushuniladi.


Xavfsizlikni ta'minlashning uch uslubi mavjud:

1. 
   USLUB. Gomosfera bilan texnosferani bir-biridan vaqt yoki joy jihatidan uzoqlashtirish.
   

Bu uslubni amalga oshirishda, ishlab chiqarish jarayonini mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish, jihoz, uskunalarni masofadan turib boshqarish, robotlarni qo’llash orqali boshqariladi.
Masalan, konserva sanoatida sharbatlar ishlab chiqarishda, atom elektr stansiyalarida texnologik jarayonlarni boshqarishda, avtomabilsozlikda yig’ish jarayonidagi ishlarni bajarishda masofadan turib mexanizatsiyalashtirilgan jarayonlarni qo’llash orqali boshqariladi.

2. 
   USLUB. Xavfsizlik qoidalarini qo’llab xavflarni bartaraf qilish yoki texnosfera (ishlab chiqarish, muhit) ko’rsatkichlarini normallashtirish, yoxud texnosfera xarakteristikalarini moslashtirish.
   

Bu uslubda gomosfera va texnosfera ko’rsatkichlari bir-biriga yaqinlashtiriladi. Bunda ishlovchilarni shovqin, gaz, chang miqdorlari, yoritilganlik, harorat darajalari va boshqa xavfli omillardan himoya qilishga qaratilgan tadbirlar majmuasini hamda xavfsiz uskuna, jihozlarni qo’llash orqali amalga oshiriladi.

Masalan, to’qimachilik kombinatlarida yuzaga keladigan ishlab chiqarish changlari, jihozlardan chiqadigan shovqin, ish joylarining yoritilganligi va boshqa ko’rsatkichlar me’yor darajaga olib kelinadi.