Замонавий иқтисодиёт фанидан маъруза матни Тошкент – 2019 I. Кириш

1-jadval. Qurilish ishlari (2018 yil 1 yanvar holatiga)

Xududlar	Jami, mlrd. so‘m	shu jumladan mulkchilik shakllari bo‘yicha, jami hajmga nisbatan % da
		davlat	nodavlat
O‘zbekiston Respublikasi	32436,3	4,8	95,2
Qoraqalpog‘iston Respublikasi	1216,0	5,7	94,3
viloyatlar:
Andijon	1688,2	4,2	95,8
Buxoro	2277,1	6,0	94,0
Jizzax	915,2	9,1	90,9
Qashqadaryo	2630,1	5,1	94,9
Navoiy	1094,7	14,8	85,2
Namangan	1492,6	3,9	96,1
Samarqand	2264,8	3,7	96,3
Surxondaryo	1660,6	6,4	93,6
Sirdaryo	462,4	12,2	87,8
Toshkent	1709,3	6,5	93,5
Farg‘ona	2121,6	3,0	97,0
Xorazm	1180,2	7,1	92,9
Toshkent sh.	5386,3	5,4	94,6

Davlat xilma-xil shakldagi kapitalga egalik qiladi, kreditlar beradi, korxonalarga mulkdor hisoblanadi. Bu davlatni ijtimoiy kapitalning bir qismiga egalik qilishiga olib keladi.

Davlat iqtisodiyotni bevosita tartibga solishda ma’muriy vositalardan foydalanadi. Ma’muriy vositalar davlat hokimiyati kuchiga tayanadi va taqiqlash, ruxsat berish va majbur qilish xususiyatidagi tadbirlarni o‘z ichiga oladi. Tartibga solishning ma’muriy vositalaridan foydalanilganda yaxlit takror ishlab chiqarish jarayoni yoki uning alohida tomonlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri tartibga solish ko‘zda tutiladi. Ayniqsa, ishlab chiqarish tanazzulga uchragan davrda iqtisodiyotga bilvosita ta’sir qilish tadbirlari kam samarali bo‘lib, ma’muriy vositalardan foydalanishga ustunlik beriladi. Bu usullardan quyidagilarni alohida ko‘rsatish mumkin:
a) iqtisodiyotning ayrim bo‘g‘inlari – transport, aloqa, atom va elektr energetikasi, kommunal xizmat va boshqa sohalarni bevosita boshqarish. Bunda davlat mulk sohibi va tadbirkor sifatida o‘ziga qarashli korxona va tashkilotlarning iqtisodiy hayotida faol qatnashadi. Davlat tadbirkorligi ma’lum doirada amal qilib, ko‘pincha texnologiya sharoiti xususiy kapital uchun qulay bo‘lmagan korxonalar doirasi bilan cheklanadi. Davlat tadbirkorligi bir tomondan, ma’lum sharoitlarda iqtisodiy o‘sish uchun zarur bo‘lsa, ikkinchi tomondan vaqt o‘tishi bilan samarasiz bo‘lib qolishi ham mumkin. Bunday holda ular xususiy tadbirkorlik ob’ektiga aylantiriladi.
Mamlakatimizda «iqtisodiyotni erkinlashtirishdagi bosh vazifa – eng avvalo, davlatning boshqaruvchilik vazifalarini – funksiyalarini qisqartirish, uning korxonalar xo‘jalik faoliyatiga, birinchi galda xususiy biznes faoliyatiga aralashuvini cheklash»⁶³ hisoblanadi;
b) narxlar va ish haqini «muzlatib» qo‘yish siyosati. Bu iqtisodiyotni tartibga solishning inflyatsiyaga qarshi tadbirlari hisoblanib, inflyatsiyani yumshatishga qaratiladi. Mazkur siyosatni yuritishda narxlar va ish haqini oshirish qonun bilan taqiqlanadi yoki ma’lum doira bilan cheklanadi. Inflyatsiyaga qarshi tadbirlar ta’sirida inflyatsiya darajasining pasayishi investitsiyalar hajmining oshishini rag‘batlantiradi;