Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

 Бош миянинг ичида нима жойлашган?
Бош мия пўстлоғини нейронлардан иборат дедик. Уларнинг 
толалари бош миянинг ички қисмини ташкил қилади. Нейрон танаси 
кулранг тусга эга бўлса, унинг толалари оқ рангга эга. Нейрон толалари 
орқали импульслар ўтказиб турилади. Бироқ бош миянинг қоқ 
ўртасида экстрапирамидал система деб аталмиш тузилмалар мавжудки, 
улар ҳам инсон ҳаракати фаолиятини бошқаришда му ҳим аҳамиятга 
эга. Бу тузилмалар пўстлоғости ядролари деб аталади.

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
10
Улар ҳам кулранг тусда бўлади. Бу йирик ядро лар миллионлаб 
нейронлардан иборат. Уларда ҳаракат фаолиятида муҳим аҳамиятга 
эга бўлган бир қатор медиаторлар ишлаб чиқарила ди. Буларнинг 
ичида дофамин моддаси ўта аҳамият лидир. Агар дофамин моддаси 
етарли даражада ишлаб чиқарилмаса, Паркинсон касаллиги ривож-
ланади. Миянинг ички қисмида жойлашган бу ту зилмалар инсон ҳис-
туйғуларини белгилаб беришда ҳам муҳим аҳамиятга эга. Образли 
қилиб айтганда, бош мия пўстлоғи ақл-заковат, миянинг ички 
тузилмалари эса ҳиссиёт учун масъулдир.

 Мияча қандай вазифани бажаради?
Мияча калла суягининг орқа энса чуқурчасида жойлашган бўлиб, 
унинг асосий вазифаси тана мувозанатини бошқаришдир. Мияча ҳам 
худди бош мия ярим шарлари каби иккита ярим шардан иборат. Уни 
катта миянинг кичик укаси ҳам дейи шади. Миячанинг иккала ярим 
шари бир-бири билан бирлашган. Уларнинг бирлашган бу қисми 
чувалчанг деб аталади. Чунки у чувалчанг шаклига эга. Мияча ҳам худди 
бош мия катта ярим шарлари каби ташқи томондан пўстлоқ билан 
қопланган ва кулранг тусга эга. Миячанинг пўстлоқ нейронларидан 
чиқувчи нерв толалари унинг оқ моддасини ҳосил қилишда иштирок 
этади. Миячанинг оқ моддаси ичида жойлашган кулранг тусдаги 
тузилмалар мияча ядролари деб айтилади. Улар 4 жуфт бўлиб, тана 
мувозанати ва ҳаракатлар координациясини бошқаришда бевосита 
иштирок этишади. 
Тана мувозанати деганда, мияча фақат тўғри юриш учун жавоб 
бераркан, деб ўйламанг. Мияча зарарланганда оёқ-қўлларда фалаж-
ликлар бўлмаса-да, одамнинг бир маромдаги ҳаракат фаолияти