Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

68 
Ҳозирги даврда тасвир ва овозни сиқишда қўлланиладиган қуйидаги 
стандартлар мавжуд: 
JPEG ва JPEG-2000 силжимас тасвир (фотография) учун; 
М JPEG ва М PEG стандартлар оиласи ҳаракатланувчан тасвирлар 
учун. 
Термин JPEG қисқартирилган (joint photographic Experts Group) 
Бирлашган фотографик экспертлар гуруҳи бўлиб, сифатли ва энг кўп 
тарқалган статик(силжимас) тасвир стандарти мақомида дунѐда кўп 
тарқалган ва барча ишлаѐтган программаларда қўлланилмоқда. JPEG 
файлларини кўриш учун WEB – браузер стандартларининг мавжуд бўлиши 
шарт. Браузерлар JPEG файлларини сиқишдан чиқаради, яъни декомпрессия 
қилади ва ҳамда мониторда кўрсатади. 
MPEG қисқача эксперт гуруҳининг номи ISО (Moving Picturе Expert 
Group) бўлиб, гуруҳ видео ва аудио маълумотларни кодлаш ва сиқиш 
стандартлари билан шуғилланади. Гуруҳнинг ҳақиқий номи ISO/IEC JTCI 
SC29 WG11 дир. Кўпинча МPEG қисқартмаси ушбу гуруҳ томонидан ишлаб 
чиқилган стандартларга тегишли эканлигини билдиради. Ҳозирги кунда 
қуйидаги стандартлар мавжуд: 
MPEG-1 видеофильмларни (VHS форматда 358*288 ҳажм билан) ва 
минимал тезлик оқими 1,5 Мбит/с бўлган овоз сигналларни СД-RОМ га ѐзиш 
учун мўлжалланган. МPEG-1да видеомаълумотлар сифат кўрсатгичлари 
юқори бўлмаганлиги сабабли, бу формат ҳозирги даврда телевидениеда эмас, 
балки видео кузатув тизимларида қўлланилади
. 
МPEG-2 телеэшиттиришлар маълумотларини 3 дан 15 Мбит/с тезликда 
узатиш учун учун яратилган, аммо профессионал аппаратурада оқим тезлиги 
50 Мбит/сгача бўлиши талаб этилади.
МPEG-2 стандарти телевидениенинг сунъий йўлдошлар ва ер усти 
қурилмаларида ҳамда катта ҳажмли видеоматериалларни архивлашда 
ишлатилади. 
МPEG-3 юқори аниқликдаги телевидениенинг учун яратилган (High-
Defenition Television, HDTV) ва оқим тезлиги 20-40 Мбит/с, аммо кейинчалик 
бу МPEG-2 стандарти ичига қўшилган ва ҳозирда алоҳида тилга олинмайди. 
МPEG-4 кичик полосали Интернет каналининг оқим тезлиги 64 
Кбит/секундгача 
бўлган 
мультимедия 
ахборотларини 
узатишга 
мўлжалланган ва телевизион формат ҳисобланмаган эди. Сўнгра стандарт 
телеэшиттириш сигналларини ва DVD видео фильмларни сиқиши учун 10та 
илова билан билан тўлдирилди. Бу стандарт оқим тезлиги 2,5 Мбит/с бўлган 
юқори сифатли рақамли тасвир сигналларини узатишда ва МPEG-2 билан 
бирга рақамли телевидениеда кенг қўлланилади. 
Бугунги кунда МPEG-4 стандарт видео ахборотни сиқишда энг 
истиқболли алгоритм бўлиб қолмоқда. 
Бу хилма хил мультимедия объектлари: аудио, видео, текст, 
синтезланган объектлар ўртасидаги ўзаро умумлашган боғланишни ифода 
этади дейиш мумкин. 
МPEG-7 формат ―Таркибини ифодаловчи мультимедия интерфейси‖ 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
69 
(Muftimedia Content Description Interface) деб номланади ва аудио – визуал 
маълумотларни мультимедиа майдонидаги асосий техналогияларни 
стандартлаштиришга бағишланган. Аудиовизуал маълумотлар МPEG-7 
стандартида: статик тасвирни, графикани, 3D моделни, овозни, видео ва 
композит ахборотни ўз ичига олиб, мультимедиа майдонида қандай ўзаро 
бир бири билан боғлиқ бўлиши мумкинлигини ифодалайди. Маълум бир 
холатларда маълумотларга инсон юзининг ифодаси ва белгилари (кўз 
қорачиғи, бармоқ излари ва ҳ.к.)киритилиши мумкин. 
Ҳозирги пайтда МPEG-7 стандарт янада такомиллаштирилиб, 
яратилиш арофасида.
МPEG-21 стандарт ҳам мультимедиа стандарти бўлиб, ўзаро 
маълумотлар алмашишда, сотишда, маълумотлардан фойдаланишга рухсат 
этишда ва бошқа рақамли объектларни манипуляцияларини таъминлаш 
технологияларида қўлланилади.
Бунда бажарилаѐтган операцияларнинг тиниқлиги ва максимал 
самарадорлиги таъминланиши кўзда тутилади. 
Стандарт мультимедиа очиқ бозорида дистрибьютерлар ва сервис 
провайдерларга мўлжалланган. Ҳозирги пайтда стандарт МPEG-21 ҳам 
яратилиш арафасида. МPEG стандарти асосий характеристикалари 5.1-
жадвалда берилган
.
3.4-жадвал 
МPEG стандарти характеристикалари 
Стандарт 
MPEG-1