Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё-технология институти «ноорганик моддалар кимёвий технологияси»


Эришилган натижа шуни кўрсатадики: Х(х)мшод≠Х(б)мшод яъни, мувозанат шароитида оксидланиш даражаси (м.ш.о.д)нинг берилган ва ҳисобланган қийматлари бир-бирига тенг эмас



Download 316 Kb.
bet5/6
Sana13.04.2022
Hajmi316 Kb.
#549402
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Ноорганик моддалар ИЧНТХ Амалий машгулот

Эришилган натижа шуни кўрсатадики: Х(х)мшод≠Х(б)мшод яъни, мувозанат шароитида оксидланиш даражаси (м.ш.о.д)нинг берилган ва ҳисобланган қийматлари бир-бирига тенг эмас.


Энди Х(б)мшод =0,4478 учун (1) тенгламани ечамиз:


4. Х(х) мшод =




Эришилган натижа шуни кўрсатадики: Х(х)мшод≠Х(б)мшод яъни, мувозанат шароитида оксидланиш даражаси (м.ш.о.д)нинг берилган ва ҳисобланган қийматлари бир-бирига тенг эмас.


Энди Х(б)мшод = 0,4658 учун (1) тенгламани ечамиз:


5. Х(х)мшод =



(б)
Хм.ш.о.д



0,6879

0,4479

0,4658

(х)
Хм.ш.о.д



0,4479

0,4658

0,4645

Масала №8. Олтингургут икки оксидини олтингургут уч оксидига оксидлаш жараёни мувозанат доимийси ва тезлигини аниқлаш ҳисоблари

Масаланинг шарти:


Ваннадий катализатори сиртида SO2 ни SO3 га оксидлаш жараёни тезлиги ва мувозанат доимийси ҳисоблансин, агарда катализаторни активланиш энергияси Е = 22400 ккал/мол, амалий оксидланиш даражаси х =0,55 б.у бўлса, харорат t = 5100С бўлса, SO2 ни у.г таркибидаги миқдори РSO2=10% (x), РO2= 11% (х) у.г босими Р-1 атм, универсал газ доимийси R =1,98 ккал /мол град, катализатор доимий сони К0 =9,0*106 бўлса, натурал логарифм асоси е=2,72; А1=4905,5; В1=6,1734 га тенг бўлса, тезлик доимийси аниқлансин.

Берилган:


1. РSO2 = 11% (х) =а
2. РO2 = 11%(х) =в
3. Е =22400 ккал /мол
4. t = 5100C
5. К0 = 9,0*106
6. R = 1,98 ккал/мол
7. е = 2,72
8. А1 = 4905,5
9. В1 = 6,1734
10. X = 0,55

Масаланинг ечими:


1. Мувозанат доимийсини қуйидаги тенглама орқали ҳисоблаймиз.
lgКм.д
lgКм.д = 1,6 ни антилогорфмлаб
Км.д =40

2. Аррениус тенгламасидан фойдаланиб тезлик доимийсини ҳисоблаймиз.


Кт.д К0-Е/RT =9*106*2,7222400/1,98*783 =4,9
3. SO2 ни SO3 га оксидланиш тезлигини Боресков тенгламасидан фойдаланиб аниқлаймиз:

Бу ерда:
а=Р(SO2) в=Р(O2)

Х(х)мшод – мувозанат шароитидаги оксидланиш даражаси. Уни миқдорини масала №7 дан ўрнига қўйиш усули билан қуйидаги тенглама орқали ечамиз.


Х(х)мшод=


1. Х(б)мшод= X
X =0,9126

2. Х(б)мшод деб қабул қиламиз ва:


Х(х)мшод= =0,9122


3. Х(б)мшод деб қабул қиламиз ва:


Х(х)мшод = =0,9122


4. Олинган натижалар асосида қуйидаги жадвални тузамиз:





Х(б) мшод



0,8917

0,9126

0,9122

Х(х) мшод



0,9126

0,9122

0,9122

5. Бу жадвал асосида Х(х)мшод =f (Х(б)мшод) графигини тузамиз:

Х(х)=м.ш.о.д.



0,9122

Х(б)=м.ш.о.д.

0,9122


0,9122

6. Бу графикни абцисса ва ордината томонларини АС чизиғида циркул билан ўлчаш натижасида Х(х)мшод= Х(б)мшод = 0,9122 эканини топамиз. демак, Хмшод = 0,9122.


7. Юқоридаги сонларни Боресков тенгламасига қўйиб, SO2 ни SO3 га оксидланиш тезлигини ҳисоблаймиз:





1. Юқоридаги жадвал натижалари асосида Х(х)мшод=f(Х(б)мшод) функциясини арифметик шкалаларда тузамиз. (1-расм)

Х(х)мшод


0 ,6900
0 ,6400
0 ,5900
0 ,5400
0 ,4900

0,4400 0,4900 0,5400 0,6400 0,6900
Х(б)мшод

1-расм. Х(х)мшод = f (Х(б)мшод) функцияси диаграммаси.


7.А,В ва С нуқталарни бирлаштириб АВ тўғри чизиқни ҳосил қиламиз.
8. Бу АС тўғри чизиғида орината ва обсцисса томонларини циркулда ўлчаб, шундай ягона бир D нуқтани топамизки, у ерда Х(х)мшод = Х(б)мшод тенг бўлади. Демак, юқоридаги берилган шароитларда SO2 ни SO2 га мувозанат шароитидаги оксидланиш даражаси миқдори =Х(х)мшод =0,4651 га тенг экан.

МАСАЛА №9


Атмосфера ҳавосини ажратиш технологик хисоблари.


Қуйидаги шароитлар учун, яъни ажратилаётган хавонинг ҳарорати +120С ва нормал шароит учун умумий соатбай сарфи, хаво бўйича турбакомпрессорнинг унумдорлиги ҳисоблансин.

  1. Технологик О2 буйича ажратиш қурилмаларининг унумдорлиги



V0=12500 м3/соат



  1. Бу технологик О2 кислород ҳарорати t1=+20оС

  2. Бу технологик О2 ишлаб чиқариш босими Р1=1атм.

  3. О2 нинг регенератордан кейинги концентрацияси С=95,5% О2

  4. Чиқинди азотнинг регенератор олдидаги концентрацияси

C=98,5%(х) N2

  1. Пастки ректификацион қурилмадаги суюқ азотнинг миқдори.

XR=0,62 моль улуши

  1. N2 нинг суюқ азот флегмаси-га миқдори XN2=0,985 моль улуши.

  2. N нинг газли N2 миқдори YA=0,985 моль улуш.

  3. N2 газли (буғли) О2 даги микдори YK=0,045 моль

  4. Атмосфера хавосининг таркиби P=79,1% (х) N2

  5. Атмосфера хавосининг курилмадаги йўколиши h=6% (х)



Ечилиши
Масалани ечиш учун хавони ажратиш қурилмасини 1 м3 хавога нисбатан моддий баланси тенгламасини тузамиз.

1=К+А (1)




бу ерда: -К ишлаб чиқариланган кислороднинг микдори м3 да
-А ишлаб чиқарилган азотнинг микдори.


Умуман олганда атмосфера хавоси бу компонентларга уларнинг қайнаш температуралари хар-хиллиги туфайли ректификацион минораларда ажратилади. Яъни 1 атм. босимда суюқ кислороднинг қайнаш тем-си: tқО2= -183,5oC. Азотнинг қайнаш тем-си: tқN2=-195,2oc. Улар орасидаги фарк t= -12oC
1-тенгламани паст хароратли компонент яъни N2 нинг миқдори бўйича қайта тузиб чиқамиз.


PN2% =K×Yk+Ya [2]
100%
79,1%=K×Yk+Ya
100%
0,791=K×Yk+A×Ya [3]


1;2 ва 3 тенгламалардан фойдаланиб О2 ни миқдорини аниқлаймиз.


K=Ya-0,791
Ya-Yk
Яъни азотнинг миқдорини топиш тенгламасини туздик.


К=0,985-0,791 =0,2062 м3 О2
0,985-0,0045
Чиқиб кетаётган азот миқдорини 1-тенгламадан фойдаланиб ҳисоблаймиз.
А=1-К=1-0,2062=0,7938 м3 N2
Бу ерда хавони ажратиш курилмасининг хаво буйича ишчи шароитдаги, яъни t1=200C; Р1=1атм. учун унумдорлигини ҳисоблаймиз.


V1=Vo=25001 =60600 м3 хаво/соат
К 0,2062


Нормал шароит учун хавони ажратиш қурилмасининг хаво бўйича унумдорлигини хисоблаймиз.


to=00C; P0=1атм. Учун. Менделеев-Клапейрон тенгламасидан фойдаланган холда:


P0×V0×T1=P1×V1×T0


V0=P1×V1×T0=1×60600×273=56500 нм3 хаво/соат
P0×T1 1×293


Хавони ажратиш қурилмасидаги хавони йўқолишини эътиборга олган холда турбокомпрессорнинг унумдорлигини ҳисоблаймиз. Нормал шароит учун:
V11×V1×(1+h%)=64200 м3 хаво/соат
100%
Ишчи шароитдаги турбокомпрессорнинг хаво бўйича унумдорлигини хисоблаймиз:
V01=V0×(1+h%)=59900 нм3 хаво/соат
100%

МАСАЛА №10


Метан конверсияси натижасида ҳосил бўлувчи аралашмани мувозанат шароитидаги таркибини аниклаш хисоблари.




Синтетик NH3 ишлаб чиқариш учун мўлжалланган, яъни водород ишлаб чиқаришда конвертрланган газларнинг мувозанат шароитлардаги таркиби ҳисоблансин.
СН4 нинг конверсияси сув буғи ва 40% гача кислород билан бойитилган хаво билан амалга ошади, ҳамда табиий газ, сув буғи ва хаво компонентлари яъни (О2 ва N2) нинг дастлабки аралашмада нисбатлари қуйидагича бўлса:
Дастлабки маълумотлар.
1.CH4:H2O(б):O2:N2=1:1:0,6:0,9
2. Кулланган хавонинг таркиби.
А) РО2=40% (х) О2
Б) РN2=60% (х) N2
3. Конверсия жараёнининг температураси.
Т=1100 К (t=8270C)
4. Жараёнларнинг умумий босими.
Рум=1 атм.
Ечилиши.
Бу масалаларни ечиш учун табиий газни 2 босқичли конверсиялаш жараёнида кетиши мумкин бўлган кимёвий реакцияларни ёзамиз.


СН4 (г)2О(б)=СО(г)2 (г)-49,3 ккал/г моль
Н2 (г)2 (г)=2Н2О(б)+1,5×108 ккал/г моль
СО(г)2О(б)=СО2(г)+9,8 ккал/г моль


Бу масалани ечиш учун қуйидаги реакциялар мувозанат доимийларини топиш тенгламаларини ёзамиз.


К м×д.1=Рсо×Рн2 =313
Рсн4×Рн2о(б)
К м×д×2=Р2н2о(б)=1,5×1015
Р2н2×Ро2
К м×д×3=(Рсо2×Рн2(г))/(Рсо×Рн2о(б))=0,943


Юқоридаги реакциялар мувозанат доимийси миқдорини солиштириш 1100 К учун шуни кўрсатадики 2-реакция амалий жиҳатдан қайтмас экан ва ўнгга батамом силжиган. Шунинг учун биз мувозанат шароитларида газ аралашмалари таркибини хисоблашда (1) ва (3) кимёвий реакциялардан фойдаланамиз. Чунки улар амалий жиҳатдан қайтар. Шундай қилиб, ҳосил қилинаётган газ фазасида О2 молекулалари деярли бўлмас экан. Масалани ечиш учун (1) реакция бўйича СН4 нинг реакцияга киришаётган молекулалар сонини b билан белгилаймиз. (3) реакция буйича СО2 га киришган молекулалар сонини a билан белгилаймиз ва қуйидаги жадвалда реакцияга киришган ва реакция жараёнида ҳосил бўлган кимёвий моддалар молекулалар сонини, ҳамда улар улушли босимларини ҳисоблаб кўрсатамиз.



СН4

1

1-b

(1-b)/(2b+0,9)=Рсн4

Н2О

1

1-b-a+2×0,6

(1-b-a+2×0,6)/(2b+0,9)=Рн2о

О2

0,6

-----

------

СО2

--

a

a/(2b-0,9)=Рсо2

СО

--

b-a

(b-a)/(2b+0,9)=Рсо

Н2

--

3b+a-2×0,6

(3b+a-2×0,6)/(2b+0,9)=Рн2

N2

0,9

0,9

0,9/(2b+0,9)=РN2

Жами

3,5
кг/мол

2b+0,9 мол

1



Бу жадвалдаги b, a ва бошқа улушли босимларни ҳисоблаш учун биз жадвалдаги улушли босимлар қийматларини қуйида кўрсатилган кимёвий реакциялар мувозанат доимийсини топиш тенгламаларига қўйиб 2 номаълумли тенгламалар системасини тузамиз ва уларни ечиб a ва b миқдорини хисоблаймиз.


Км.д1 = (РСО×Р2Н2)/(РСН4×РН2О)=(b-a)(3b+a-2×0,6)3×(2b+0,9)(Р+0,9)/(2b+0,9)× (2b+0,9)×(1-b)×(1-b-a+2×0,6)=313


Км.д2=(Рсо2×Рн2)/(Рсо×Рн2о)=a×(3b+a-2×0,6)×(2b+0,9)×(2b+0,9)/(2b+0,9)× (2b+0,9)×(b-a)×(1-b-a+2×0,6)=0,943


Бу тенгламалар охирига 1100 К даги мувозанат доимийси микдорини қўллаймиз, натижада 2 номаълумли тенгламалар системасини ҳосил қиламиз. Биз бу тенгламаларни соддалаштириш ва ўрнига қўйиш усули билан аниқлаймиз.
Натижада b=0,999 кг/мол СН4 реакцияга киришаётган, a=0,291 кг/мол СО2 ҳосил бўлганлигини аниқлаймиз. Бу сонлардан фойдаланиб СН4 конверсияси жараёнининг мувозанат шароитидаги қурук газ таркибини ҳисоблаб топамиз. Икки хил ўлчов бирликларида яъни кг/мол ва хажми % да қуйидаги жадвални тузамиз.



компонентлар

тенгламалар

Кг/моль

%

СН4

1-b

0,001

(0,001*100)/3,988=0,025

СО

b-a

0,708

17,66

СО2

a

0,291

7,315

Н2

3b+a-2*0,6

2,088

52,50

N2

0,9

0,9

22,50

жами




3,988

100,00



Метанни хажмини % да топиш учун кг/мольни суммага бўлиб, 100 га купайтирамиз. Қуйидаги жадвалларда конвертирланган қуруқ газларнинг таркибида келтирилган, конверсия жараёнида мувозанат шароитидаги сув буғларининг миқдорини аниқлаймиз.


Н2О=1- 0,999-0,291+2×0,6=0,91 кг/моль Н2О (б)


СО газининг сув буғи билан конверсияси натижасида 1 кг/моль Н2 ҳосил бўлади. Шуни эътиборга олган холда, техтонологик ҳисобларда қуруқ конверсияланган газ таркибидаги СО+Н2 миқдори йиғиндисини азот миқдорига йиғиндисини аниқлаймиз.


N1=(CO+H2)/N2=(17,66+52,50%)/22,50%=3,12


Бу ерда шуни эсламок керакки СН4 ни конверсияси натижасида хосил бўлган СО гази 1чи конверсиялангандан кейин 2чи конверсияга хам юборилади.


СО+Н2О=СО22+Q
1чи тенгламага мувофик СО га тенг микдорида Н2 ҳосил бўлиши мумкин. Бу вақтда ҳосил бўлган 3,12 сони Н2 ни N2 га нисбати NH3 ишлаб чиқариш учун керак бўлган нисбатга жуда яқин, чунки синтетик аммиак қуйидаги реакция орқали ишлаб чиқарилади:


3H2+N2=2NH3+Q


ва бу ерда Н2 ни N2 га назарий нисбатлари
n2=H2/N2=3/1=3,00
бу назарий реакциялар учун.
Энди бу конвертрланган газ таркибидаги сув буғини қуруқ газ аралашмасига нисбатларини аниқлаймиз.


n3=H2O/сумма=0,91/3,988=0,228


Бу олиган натижалар амалиётдагига жуда яқин.
МАСАЛА №11
NH3 ни синтез қилиш учун зарур бўлган хом-ашёлар сарфини аниқлаш ҳисоблари.


Кунига 1200т NН3 ишлаб чиқариш учун зарур бўлган тоза N2 ва H2 нинг соатбай сарфлари аниклансин. Агарда дастлабки хом-ашё орасидаги водородни азотга нисбати. Н2:N2=3:1 бўлса, қурилманинг ташлаб юбориладиган пуфловчи газлар ҳажми n=3% (х) бўлса.
Вақт ўтиши билан инерт газлар миқдори ошиб кетади ва бу эса N2 ва H2 нинг фойдали улушли босимини камайтиришга олиб келади. Бу эса яхши эмас. Шунинг учун бир қисм газ аралашмаси ҳавога пуфланиб турилади.

Масаланинг ечими.


Масалани ечиш учун NH3 ни синтез килиш реакциясини ёзамиз.
3H2+N2=2NH3+Q
Амалиётда қўлланиладиган H2 ва N2 таркибида хар хил инерт газлар: Ar, Kr, He, Xe ва хоказолар бўлади. NH3 синтезида циклик қурилма ишлатилаётганлиги учун газ аралашмаси таркибида

  1. Қурилманинг аммиак буйича соатбай унумдорлигини аниклаймиз.



m2=m1(т/кун)/24соат=1200/24=50т NH3/соат

  1. Соатига 50т аммиак ишлаб чиқариш учун керак бўлган водороднинг назарий сарфини аниқлаймиз. Қуйидаги реакция асосида реакцияда қатнашувчи ва мос бўлувчи моддалар молекуляр массаларини хисоблаймиз:



3H2+N2=2NH3+Q


шу ердан келиб чиқиб Н2 ни сарфини аниқлаймиз.


m3=m2(т/соат)/2*17=3,82т Н2/соат



  1. Сарф бўлаётган Н2 нинг назарий ҳажмини ҳисоблаймиз.



2=(m3т/соат*22,4м3*1000)/6т=98784м3 Н2/соат



  1. N2 нинг назарий ҳажмий сарфини аниқлаймиз.

VN2=Vн2/3=32928м3 N2/соат



  1. Н2 ни амалий сарфини аниқлаймиз.



2=Vн2(1+(h% /100%))=101747,52 м3 Н2/соат



  1. Синтетик NH3 ишлаб чиқариш учун N2 нинг амалий сарфини ҳисоблаймиз.



VN2=VN2(1+(h%/100%))=33915,84 м3 N2/соат.



Download 316 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish