Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

8.7. Ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари ва уларни ҳисобни ташкил қилиш.
Корхонада асосий фаолиятнинг нормал давом этишини таъминлаш мақсадида ёрдамчи ишлаб чиқаришлар ташкил этилади. Ёрдамчи ишлаб чиқаришларга қуйидагилар киради:
- турли хил энергия, электроэнергия, газ ва бошқалар билан хизмат кўрсатиш;
- транспорт хизматини кўрсатиш;
- асосий воситаларни таъмирлаш;
- инструментлар, қурилиш деталларини тайёрлаш ва қурилиш материалларини бойитиш;
- ёғоч тайёрлаш ва ёғоч арралаш;
- қишлоқ хўжалик маҳсулотларини тузлаш ва консервалаш.
ёрдамчи ишлаб чиқаришлар фаолиятини бухгалтерияда ҳисобга олиш учун қуйидаги ҳисобварақлар очилган:
2310-«ёрдамчи ишлаб чиқариш» ҳисобварақ актив бўлиб, дебетида ёрдамчи ишлаб чиқаришлар бўйича қилинган харажатлар, кредитида эса ишлаб чиқариши тугатилган маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматларнинг ҳақиқий таннархи суммаси акс эттирилади.
2310-ҳисобварақ дебетланганида қуйидаги ҳисобварақлар кредитланади:
0211-0299 - ҳисобварақлар - ёрдамчи ишлаб чиқаришларда фойдаланилаётган асосий воситаларга ҳисобланган эскириш суммасига;
1010, 1070, 1090 -ҳисобварақлар - ёрдамчи ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун сарфланган материал суммасига;
1610- ҳисобварақ - материаллар қийматидаги фарқлар ҳисобдан чиқарилганида;
2510- ҳисобварақ - умумишлаб чиқариш харажатларининг бир қисми ёрдамчи ишлаб чиқаришларга ўтказилганида;
2610-ҳисобварақ - бракдан кўрилган йўқотишлар ёрдамчи ишлаб чиқаришларга ўтказилганида;
3110, 3190-ҳисобварақлар - келгуси давр харажатлари ҳисобдан чиқарилганида;
6710 - ҳисобварақ - ишчиларга иш ҳақи ҳисобланганида;
6510-6520 - ҳисобварақлар - ижтимоий суҒуртага ва давлат мақсадли фондларига ажратма ҳисобланганида;
4730-ҳисобварақ - моддий қийматликларнинг камомади ёрдамчи ишлаб чиқаришларга ўтказилганида.
ёрдамчи ишлаб чиқариш томонидан тайёрланган маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар қуйидаги ҳужжатлар асосида расмийлаштирилади:
- юкхатлар - омборга топширилган тайёрланган инструментлар миқдори кўрсатилган ҳолда;
- таъмирланган асосий воситаларни қабул қилиш-топшириш далолатномаси - бажарилган ва топширилган ишлар ҳажмига;
- маршрут варақалар - юк автомобиллари томонидан ташилган юк ҳажмига.
2310-ҳисобварақ кредитланганда қуйидаги ҳисобварақлар дебетланади:
1010, 1070, 1090 - ҳисобварақлар ишлаб чиқарилган эҳтиёт қисмлар ва ишлаб чиқаришдан қайтган чиқитлар киримга олинганида;
2610 - тузатиб бўлмайдиган бракнинг ҳисобдан чиқиши;
2810 - ҳисобварақ - ёрдамчи ишлаб чиқаришлар маҳсулотининг омборга кирим қилиниши;
5910-ҳисобварақ - камомад ва нобудгарчиликларнинг акс эттирилиши.
9110, 9130-ҳисобварақлар - четга жўнатилган маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар қийматига;
9210, 9220 - ҳисобварақлар - асосий восита ва номоддий активларни ҳисобдан чиқариш бўйича кўрсатилган хизматлар қийматига;
9410 - ҳисобварақ - маҳсулот сотишга кўрсатилган хизматлар харажатларини ҳисобдан чиқаришга.
Ёрдамчи ишлаб чиқаришлар харажатлари ҳар бир цех бўйича алоҳида тузиладиган 12-қайдномада юритилади.