230
Оила - ижтимоий, табиий омиллар асосида шаклланган кичик жамоа
сифатида икки жинсга мансуб бўлган шахслар ўртасидаги муносабатларнинг
бирга ҳаёт қуриб насл колдириш, фақат фарзандни дунёга келтириш эмас,
балки уларни маънавий ва жисмоний камол топдириб, ҳаётга мустақил қадам
қўйишига шароит яратишдир.
Оилани бошқариш жамият ҳаётини бошқаришнинг
оила аъзолари
ўртасидаги яқинлик, ишонч, хурмат, самимийлик, бурч, талабчанликдан
ёшларнинг ички шаклланишига таъсир этадиган муҳим омиллардандир.
Жамият ривожланган сари маънавий омилларнинг ижтимоий тараққиётдаги
аҳамияти ортгани сари оиладаги тарбияга эътибор ҳам кучайиб боради.
Оила муҳити инсон шахсини тарбиялаб, вояга етказиш билан бир
қаторда, шу тарбия воситасида унинг вужудига руҳий, ақлий ва аҳлоқий
куч-қудрат ришталарини улайди, миллий руҳ ва диний эътиқод туйғуларини
шакллантиради. Оилавий тарбияда миллий анъаналар уйғунлиги яққол
сезилади. Зотан, уларнинг ҳар иккаласида эзгулик ва бағрикенглик,
тотувлик ва ҳамкорлик, одамгарчилик,
андиша ва одоб, хушмуомалалик,
сахийлик ва меҳмондўстлик, инсоф ва диёнат, ҳалоллик ва сабр-қаноат
сингари
фазилатлар
устуворлик
қилади.Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
21йиллигигабағишланган
тантанали
маросимдаги
маърузасида Ўзбекистоннинг биринчи Президенти Ислом Каримов
таъкидлаб ўтганидек: “Биз оилани ҳаёт давомийлигини таъминлайдиган,
келажак насллар тақдирига кучли таъсир кўрсатадиган тарбия маскани
сифатида қабул қиламиз. Катталарга ҳурмат,
кичикларга иззат, одамийлик,
меҳр-оқибат, ўз Ватанига, халқига садоқатли бўлиш каби олийжаноб
фазилатлар айнан оила муҳитида шаклланади.”
14
Маълумки, барча миллий ва диний анъаналаримиз, уларнинг намоён
бўлиши ва амал қилиши, аввало, оила муҳитида содир бўлади. Шу маънода
оила муҳитида амалга ошадиган тарбия жараёни
оила маънавиятининг
ўзагини ташкил этади. Ҳар бир оилага хос анъана ва удумлар, аҳлоқий
тарбия ва нормалар миллий-маънавий хусусиятларнинг ана шу кичик
ижтимоий организмда мужассам ҳолда намоён бўлиши ифодасидир. Ушбу
мужассамликда ҳар бир оила аъзосининг маънавий-аҳлоқий қиёфаси
уйғунлашиб боради. Ота ўз ҳатти-ҳаракатларида ирода ва матонат,
қаттиққўллик ва талабчанлик билан оилада тарбия муҳитини шакллантирса,
она гўзаллик ва ибони, меҳрибонликни ва кечиримлиликни ана шу муҳитга
сингдиради.
Оилани фуқаролик жамиятининг, давлатнинг энг муҳим ҳужайраси
дейишади. Чунки ҳар
бир жамият аъзосининг, бўлажак фуқаронинг
тарбияси оиладан бошланади. Оила уч жиҳатни: ўзининг бевосита
кўриниши бўлмиш никоҳни; оилавий мулк ва анжомлар ҳамда улар
ҳақидаги ғамхўрликни; болалар тарбиясини ўз ичига олади.
Оила мустаҳкам бўлмаса жамият хам мустаҳкам бўлмайди. Оила
мустаҳкамлиги эса жамият баркарорлигининг муҳим шартидир.
14
Ислом Каримов. Амалга ошираётган ислоҳотларимизни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик
жамияти қуриш – ёруғ келажагимизнинг асосий омилидир. – Т.2014. 41 - бет
231
Оила шакллантиришга даъват этган аҳлоқий ҳуқуқий, ижтимоий
омиллар қаратилган.
1. Оила икки жинсга мансуб ёшларнинг балоғатга етиб бирлашуви,
табиий эҳтиёж, муайяан анъаналар, аҳлоқий қадриятлар,
ҳуқуқий
муносабатга таяниб бирга турмуш қуришидир.
2. Оила инсонларга хос аҳлоқий қадриятларини, ўзаро ҳурмат,
ишонч,
мухаббат, ҳамкорлик, хамдардлик, йигит қиз бир — бирини севгани
бир умрга бирга бўлиб аҳил яшашга ҳаётнинг оғир енгил аччиқ
ширинликларини енгиб ўтиш учун оила қуришидир. Оила муносабатларида
табиий эҳтиёждан кўра ижтимоий маънавийомиллар устувордир.
3. Оилада болалар тарбияси катта ижтимоий ахамиятга эга. Болалар
ақлли, одобли, меҳнатсевар, ҳалол ота —она ҳам бутун жамият ҳам
манфаатдор. Чунки жамият тараққиётининг маънавий Жисмоний соғлом
ёшлар таъминлайди.
4.
Оилада
қариндош
уруғчиликка
асосланган
муносабатлар
шаклланади. Бу ҳам инсоният учун ғоят муҳим, хаёт ва тараққиётида
катта
ўрин тутади. Уларнинг бурч ва масъулиятига асосланган ҳамкорлиги
ҳамжиҳатлилиги муносабатларни баркарорлаштиришнинг муҳим шартидир.
Ўзбек оилаларида муносабат масаласига ҳуқуқий бурчга нисбатан ахлоқий
масъулият
устиворлик
қилади.Ўзбекларда
келин
ёки
куёв
сиҳат-
саломатлигини суриштириш ҳам ажойиб ва нисбий анаъна бўлган. Бу
анъаналар ёшларнинг оилавий турмуши жамият ва фарзандларнинг оиладаги
бурчлари билан боғлиқ, масъулиятларини оширади. Соғлом оиланинг
маънавий мустаҳкам бўлганлиги сабабли эр ва хотиннинг ажралиб кетиши
фарзандларнинг
қаровсиз
колиши
учрайди.
Оила
инсон
янада
ривожланишининг давомийлигини таъминлайди.
Хулоса ўрнида шуни айтиш лозимки, Оилада камол топган бола
жисмоний етук, муайан маънавий фазилатларни
эгаллаган ижтимоий ва
хуқуқий бурчини англаган инсон сифатида тарбияланади. Инсоннинг асосий
мохияти маънавият экан, у тарбия жараёнида шаклланади. Ҳаёти давомида
инсоннинг маънавий камолотига жуда кўп омиллар таъсир этади, лекин
биронтаси ҳам оиладаги тарбиянинг ўрнини боса олмайди. Оиланинг жамият
учун муҳимлилиги инсон маънавий камолотидаги ўзига хос бетакрор мактаб
эканлигидир. Давлат оиланинг мустаҳкамланиши
унинг моддий таъминоти
ва маънавий холати эр ва ҳотин фарзандлар билан ота-оналар ўртасидаги
муносабатларнинг бошқарилиши билан муаммоларни ҳал килишни ўз
зиммасига олади.
Do'stlaringiz bilan baham: 
