’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta ’lim vazirligi namangan davlat universiteti

1

Uzbekistan:desya

tь let po puti formirovaniya rыnochnoy ekonomiki./koll.avt.:R.A.Alimov, A.K.Bedrintsov, 

A.F.Rasulov i dr. T.:Uzbekiston, 2001.-(352s), 98-99 b. 

4

 

Yedinaya Xolodilьnaya TSetь Respublika Uzbekistan //Eksport plodovoщnoy produktsii dexkanskix i 

fermerskix xozyaystv v Uzbekistane: dostignutыe rezulьtatы i perspektivы razvitiya. 

Sb.nauch.stat.Tashketn, 2009, s.128. 

---

 

22 

2.  Ishlab chiqaruvchilar – Dehqon bozori – Iste’molchilar; 

3.  Ishlab  chiqaruvchilar  –  Xususiy  (kichik)  olib  sotarlar  –  Dehqon  bozori    – 

Iste

’molchilar; 

4.  Ishlab  chiqaruvchilar  –  «O’zbekbirlashuv»,  «O’zbeksavdo»  tashkilotlari  – 

CHakana savdo 

– Iste’molchilar; 

5.  Ishlab  chiqaruvchilar  –  Vositachilar  –  Tovar  xom  ashyo  birjalari  –  Ulgurji 

(xususiy) tayyorlov tashkilotlari 

– CHakana savdo – Iste’molchilar; 

6.  Ishlab  chiqaruvchilar  –  Qayta  ishlash  korxonalari  –  Ulgurji  savdo  korxonalari  – 

CHakana savdo 

– Iste’molchilar; 

7.  Ishlab  chiqaruvchilar  –  Qayta  ishlash  korxonalari  –  CHakana  savdo  – 

Iste

’molchilar; 

Paxta xom ashyosi, don, tamaki asosan birinchi kanal orqali tayyorlanadi.  Ikkinchi kanal 

an

’anaviy  bo’lib,  istiqbollidir.  Mazkur  kanal  orqali  qishloq  xo’jaligi  mahsulotlarining  sotuv 

hajmi 56 foiz va undan ortiqni oxirgi yillarda tashkil etmoqda.

5

  

Dehqon  bozorlarida  xaridor  va  sotuvchilarning  erkinliklarini  ta

’minlagan  holda,  o’z 

moddiy-texnika  bazasi  (shu  jumladan  o

’z  transporti  saqlash  omborxonalari,  muzlatgichlari, 

yopiq vitrinalari

…)ga ega bo’lgan tayyorlov guruhlarini tashkil etish maqsadga muvofiqdir. 

Bu  qilinadigan  xarajatlar  tez  orada  o

’zini  qoplaydi.  CHunki  ayni  paytda  ko’pchilik 

savdogarlar  mahsulot  qoldiqlarini  kun  yakunida  uylariga  olib  borib,  ertangi  kunda  qaytib 

bozorga  olib  keladilar.  Yirik  shaharlarda  to

’la  infratuzilma  xizmatlari  majmuiga  ega  bo’lgan 

ulgurji  qishloq  xo

’jaligi  mahsulotlarining  bozorini  tashkil  etilishi  va  ularning  o’zlari  mahsulot 

tayyorlash,  saqlash  hamda  ulgurji  (yoki  chakana)  savdo  bilash  shug

’ullanishlari yuqori samara 

berishi mumkin. Bunday bozorlarda qishloq xo

’jaligi mahsulotlarini qadoqlash, navlarga ajratish 

va  nostandart  tovarlarni  qayta  ishlashini  yo

’lga  qo’yishi  ularning  samaradorligini  yanada 

oshiradi.  Bu  bilan  birga  yangi  ish  joylari  yaratilishi  mumkin.  Eng  muhim  qadoqlash  natijasida 

mahsulotning  qayta  ishlash  va  saqlanishi  qulaylashadi.  Mazkur  bozordagi  mahsulotni  qayta 

ishlash  va  boshqa  chiqindilarni  chorvachilik  fermerlariga  sotish  yoki  bozorning  yonida  o

’z 

chorvachilik yordamchi xo

’jaliklarini tashkil qilish ham ijobiy samara berishi muqarrardir. 

Dehqon bozorlarini o

’zaro kooperatsiyalashuvlari asosida tez buziladigan mahsulotlarning 

qayta  ishlash  tsexlarini  va  qishloq  xo

’jaligi  mahsulotlarining  saqlash  omborlarini  qurish  yoki 

ijaraga  olishni  yo

’lga  qo’yish  katta  ahamiyat  kasb  etmoqda.  CHunki  ayni  paytda,  qishloq 

xo

’jaligi mahsulotlarini saqlash omborlaridan foydalanish darajasi juda pastdir.  

Viloyatda  meva 

–  sabzavot  va  kartoshka  saqlash  omborlarida  sig’dirish  darajasida 

mahsulot zahira qilish katta ahamiyatga  ega. Buning uchun quyidagilarga e

’tibor berish kerak: 

1.  Omborlarni  meva – sabzavot, kartoshka saqlash uchun yaroqli holga keltirish; 

2.  Kartoshka,meva  va  sabzavotni  yetishtiruvchilardan  sotib  olish  uchun  tayyorlov 

korxonalariga yetarli mablag

’larni ega bo’lish uchun sharoit yaratish; 

3.  Mahsulotlarni   saqlash uchun yetarli energiya manbai bilan ta’minlash; 

4.  Omborlarni xususiylashtirish va ishbilarmon va tadbirkorlarga berish; 

5.  Omborlarda  qishloq  xo’jaligi  mahsulotlarini  saqlash  uchun  tara  va  konteynerlarning 

yetarli bo

’lishini ta’minlash.  

Dunyo mamlakatlarining ilg

’or tajribasi qishloq xo’jaligi mahsulotlarining realizatsiyasini 

ulgurji  savdo  birlarida  tuziladigan  f

ьyuchers  va  boshqa  shartnomalar  orqali  amalga  oshirilishi 

samaraliroqligini  ko

’rsatmoqda. Bizning mamlakatimizda tovar xom ashyo birjalarida tuzilgan 

shartnomalar asosida qishloq xo

’jaligi mahsulotlarining sotuv hajmlari yil sayin o’sib bormoqda. 

Umuman,  respublikamizda  qishloq  xo

’jalik  mahsulotlarini  tayyorlash  va  sotish  tizimida  bozor 

unsurlari asta sekinlik bilan shakllanib rivoj topmoqda. 

  Agrosanoat  korxonalarining  shakllanishi  va  rivojlanishi  viloyatning  ixtisoslashuvi, 

shuningdek,  respublika  mehnat  taqsimotida  tutgan  o

’rni  bilan  belgilanadi.  Namangan  viloyati