1-§. Algoritmlar haqida umumiy ma`lumotlar

 

Algoritmni  grafik  ko’rinishida  ifodalash.

  Algoritmni  grafik  ko’rinishda 

ifodalashda  grafikdagi  chizmalar  juda  muhim  rol  o’ynaydi.  Har  bir  chizma  o’z 

mohiyatiga  ega  va  shu  bilan  birga  biror  maqsadni  anglatadi.  Shulardan  eng  ko’p 

ishlatiladiganlari 1-rasmda keltirilgan.   

 

 

 

 

 

1-rasm.  

1.6 Algoritm turlari

 

Algoritmlar  yechiladigan  masalaning  shartiga  bog’liq  ravishda  quyidagi 

turlarga bo`linadi: 

№ 

FIO 

1 kg paxta 

narxi (so`m) 

Terilgan 

paxta (kg) 

summa 

1 

Obida Fotima 

1050 

117 

122850 

2 

Qobilova Sarvara 

1050 

84 

88200 

---



 

Chiziqi 



 

Tarmoqlanuvchi 



 

Takrorlanuvchi 

Chiziqli  algoritmlar. 

Kelish  tartibida  faqat  bir  marta  bajariladigan  amallar 

ketma-ketligi chiziqli algoritm deyiladi. Masalan,  

              

𝑦 =

𝑎+𝑏

𝑐−𝑑

+ 𝑘 

  (

𝑐 ≠ 𝑑)

  

 Ifoda qiymatini hisoblash jarayoni chiziqli  

algoritmga misol bo’la oladi va uni grafik  

ko’rinishida quyidagicha ifodalash mumkin.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu  blok-sxemaga  quyidagicha  izoh  berish  mumkin.  Birinchi  blokda 

𝑎, 𝑏, 𝑐, 𝑑 

va 

𝑘

  o’zgaruvchi  qiymatlari  kiritilyapti.  Ikkinchi  blokda,  ya’ni  hisoblash 

blokida 

𝑦

  ifoda  qiymati  hisoblanyapti.  Uchinchi  blokda  esa  hisoblangan 

𝑦

  natija 

qiymati  qog’ozga  chop  etilishi  ko’rsatilyapti.  Bu  yerda  va  bundan  keyin 

keltiriladigan  hisoblash  blokidagi  tenglik  belgisini  quyidagicha  tushunish  kerak. 

Tenglik belgisidan o’ngda turgan ifoda (formula) qiymati hisoblanib, natija tenglik 

belgisidan chap tomonda turgan o’zgaruvchi nomiga berilayapti (o`zlashtirilyapti). 

Masalan: 

𝐴 = 𝐴 + 𝐵

  tenglikni  quyidagicha  tushunilishi  kerak. 

𝐴

  o’zgaruvchi 

qiymatiga 

𝐵

  o’zgaruvchi  qiymati  qo’shilib,  hosil  bo’lgan  natija 

𝐴

  o’zgaruvchiga 

o`zlashtiriladi y`ni natija yana 

𝐴

 nom bilan belgilanayapti.  

                  Boshlash 

 

1) 

𝒂, 𝒃, 𝒄, 𝒅, 𝒌

 

2)

    

𝒚 =

𝒂+𝒃

𝒄−𝒅

+ 𝒌 

 

 

         

3)

       

𝒚

 

TAMOM  

---

Agar  qiymati  hisoblanishi  kerak  bo’lgan  formulalarda  bir  xil  ifodalar 

qatnashsa, ularni bir marta hisoblab olgan ma’quldir. Bu esa mashinada hisoblash 

bajarilishini tezlashtiradi va algoritm yozuvlarini ham kamaytiradi.  

Misol-2: Quyidagi formula qiymatlari hisoblanishi uchun algoritm tuzilsin

(𝑐 ≠ 𝑏)

 

                                               Bu ikki formula qiymatini hisoblash uchun mashina  

                                          xotirasiga 

𝑎, 𝑏, 𝑐

 o’zgaruvchilarning qiymatlari kiritilishi  

                                      kerak. Algoritm blok-sxema ko’rinishi 3-rasmda keltirilgan. 

    Bu blok-sxemani quyidagicha izohlash mumkin. Birinchi 

blokda   

𝑎, 𝑏, 𝑐 

  o’zgaruvchilar  qiymatlari  mashina 

xotirasiga  kiritilyapti.  Ikkinchi  blokda  hisoblanishi  ikki 

marta  takrorlanadigan 

𝑎 + 𝑏

    ifoda  qiymati  hisoblanib 

natija 

𝑅1

    nomi  bilan  belgilanayapti.  Xuddi  shuningdek 

uchinchi  blokda  ikki  marta  takrorlanadigan 

𝑐 − 𝑏

  ifoda 

qiymati  hisoblanib  natija 

𝑅2 

  nomi  bilan  belgilanayapti. 

To’rtinchi  va  beshinchi  bloklar  mos  ravishda 

𝑢 

va 

𝑣

 

formula  qiymatlari  hisoblanyapti.  Oltinchi  blokda 

hisoblangan   

𝑢 

va 

𝑣

  chop  qilinayapti.  Bu  algoritm  ham 

chiziqli, chunki har bir blok yuqoridan pastga qarab ketma-

ket faqat bir marta bajarilyapti.  

 

 

Boshlash  

    

1.a,b,c 

R1=a+b 

R2=c-b 

𝑼 =

𝑹𝟏

𝑹𝟐

 

𝑽 =

𝑼 − 𝑹𝟏

𝑹𝟐

 

U,V 

Tamom