1 – Maruza: mashinasozlikda ishlab chikarish turlari. Texnologik jarayon hujjatlari reja

 
1.2. Texnologik jarayonlarining tarkibi 
 
Zagotovkaga mexanik ishlov berish texnologik jarayoni alohida tarkibiy 
qismlardan iborat: 
Texnologik operatsiyalar
– texnologik jarayonning bir qismi bo‘lib, 
zagotovkaga ishlov berish uchun bitta ish joyida ishchining va dastgohning 
ketma–ket bajargan ishlar yig‘indisiga aytiladi. Binobarin, operatsiyada ish 
o‘rni, ishchilar va zagotovka o‘zgarmaydi. Masalan, val yo‘nishda, oldin uning 
bir uchini, u aylantirib qo‘yilgandan keyin ikkinchi uchini yo‘nish bir operatsiya 
bo‘ladi. 
Operatsiya, o‘z navbatida, o‘rnatish, pozitsiya, o‘tish va urishlarga 
bo‘linadi.
O‘rnatish
 
– texnologik operatsiyaning bir qismi bo‘lib, dastgohda yoki 
moslamada zagotovkani bir marta mahkamlanganda bajarilgan ishlar 
yig‘indisiga aytiladi. Agar yo‘nilayotgan zagotovka shu dastgohning o‘zida 
qayta mahkamlansa, har bir qayta mahkamlanish yangi o‘rnatish bo‘ladi.
 
Pozitsiya
– zagotovkani bir marta mahkamlanganda dastgohga nisbatan 
egallab turgan har bir holatiga aytiladi. 
Texnologik o‘tish
– texnologik operatsiyaning tugallangan qismi bo‘lib, 
kesuvchi asbobning, ishlov berilayotgan uzaning yoki dastgoh kesish 
maromining doimiyligi bilan tavsiflanadi. 
YOrdamchi o‘tish
 
– texnologik operatsiyaning tugallangan qismi bo‘lib, 
uza shaklini, o‘lchamini va uza g‘adir-budurligini o‘zgartirmagan holda 
texnologik o‘tishni bajarish uchun zarur bo‘lgan, ishchining va dastgohninig 
harakatlari yig‘indisidan iborat. 
SHunday qilib, kesish maromining o‘zgartirilishi, yo‘niladigan uzaning 
o‘zgartirilishi operatsiyani o‘tishlarga bo‘linishiga olib keladi. 
Ishchi urish
– kesuvchi asbob, ishlov berish uzasi va dastgohning kesish 
maromlarini o‘zgarmagan holda bir, qatlam materialni kesib olish bilan bog‘liq 
bo‘lgan texnologik o‘tishning bir qismidir. 
YOrdamchi urish
– ishchi urishni bajarish uchun zarur bo‘lgan, 
zagotovka xossalarini, shaklini, o‘lchamini va uza g‘adir-budurligini 
o‘zgartirmay kesuvchi asbobni zagotovkaga nisbatdan bir marotaba siljishidan 
iborat texnologik o‘tishning tugatilgan qismidir. 
SHunday qilib, materialning yo‘nilishi kerak bo‘lgan butun qatlamini bitta 
o‘tishda kesib olish mumkin bo‘lmagan hollarda o‘tish urishlarga bo‘linadi. 

---

Texnologik operatsiyani bajarishda ishchining hamma harakatlari 
alohidagi