1. Alisher Navoiyning mumtoz poetikaga doir qarashlari aks etgan asarlari

25. Адабий танқиднинг оғзаки кўриниши
Adabiy tanqid, eng avvalo, xalq og‘zaki ijodida paydo bo‘ldi, xalqning dostonlarga munosabat bildirishi tanqidning og‘zaki ko‘rinishi edi. Yozma adabiyot namoyandalari ham o‘z mushoira va adabiy anjumanlarida xalqning badiiy asarlarga og‘zaki tarzda munosabat bildirish an’anasidan foydalandilar. Bunday holatning mavjudligi yozma yodgorliklarda ham qayd qilingan. Jumladan, Alisher Navoiyning “Xamsatul-mutahayyirin”, “Majolisun-nafois”, Ali Safiy ibn Husayn Voiz Koshifiyning “Latoif at tavoif”, Xondamirning “Makorimul-axloq”, Vosifiyning “Badoye ul-vaqoye’” kabi asarlarida mazkur masalaga doir qimmatli dalillar keltiriladi. Masalan, Salmon Sovajiy va Ubayd Zakoniy o‘rtasidagi mutoyiba, o‘zbek shoiri mavlono Lutfiy va Abdurahmon Jomiy orasidagi musohabalar, mavlono Lutfiy va yosh Alisher Navoiy o‘rtasidagi suhbatlarning tasviri va hokozo Bular ichida Xondamirning “Makorimul-axloq” asariga kiritilgan hikoya o‘sha davrdayoq mashhur bo‘lib ketgan. Mavlono Lutfiyning o‘n-o‘n ikki ming misra forsiy va turkiy baytini yosh Alisherning bir g‘azaliga almashtirmoqchi bo‘lganligi haqidagi lavha mavlono Lutfiy va Alisher Navoiyning bizga ma’lum asarlarida qayd qilinmagan. Bir suhbatda og‘zaki tarzda bayon qilingan mulohaza og‘izdan-og‘izga Xondamirgacha yetib borgan. U muhim ahamiyatga ega bo‘lgan bu musohabani o‘z asariga kiritib, uning bizgacha yetib kelishida katta xizmat qilgan. Ana shu tufayligina Alisher Navoiyning yigitlikka qadam qo‘ygan vaqtlardayoq zamonasining mashhur shoirlari e’tiborini jalb etib, tahsinga sazovor bo‘lgani oydinlashadi. Demak, yozma adabiyot vakillarining u yoki bu asar, she’r va bayt to‘g‘risida mushoira va anjumanlarda, suhbat va uchrashuvlarda og‘zaki bayon etgan mulohazalari ancha asosli va foydali ekani ma’lum bo‘ladi. Afsuski, bunday mushoira va suhbatlar hamma vaqt ham qog‘ozga tushirilib, tarix va avlodlar uchun saqlangan emas. Shuning uchun bu masalaga daxldor har bir dalil qimmatli va mo‘tabardir.

26)Navoiy xamsasidagi adabiy tanqidiy qarashlar