1-Amaliy mashg’ulot Sug‘orish tarmoqlarining tarkibiy qismlari va ularning suv o‘tkazish qobiliyatini aniqlash

1-Amaliy mashg’ulot
Sug‘orish tarmoqlarining tarkibiy qismlari va ularning suv o‘tkazish qobiliyatini aniqlash.
Ishning maqsadi.Sug'orish tarmoqlari suvni suv manbaidan sug'oriladigan uchastkalarga olib kelish va taqsimlash uchun xizmat kilsa, zavur tarmoqlari tuproqdagi ortiqcha suvni uchastkadan tashkariga chiqarib tashlash uchun xizmat qiladi. Sug'orish tarmoqlari foydalanish muddatiga ko'ra doimiy yoki muvakkat bo'lishi mumkin. Doimiy sug'orish tarmoqlariga bir necha yillar mobaynida foydalaniladigan magistral kanallar, rayonlararo, xo'jaliklararo va almashlab ekish uchastkalariga suv taqsimlagichlar kiradi. Muvakkat sug'orish tarmoklariga esa vaqtinchalik mavsum yoki bir sug'orish davomida foydalaniladigan o'q ariqlar, beshamaklar, egatlar, pollar, jo'yaklar va cheklar kiradi. Muvaqqat sug'orish tarmoklari dalalarga joylashtirilishiga karab ko'ndalang va bo'ylama tarzda bo'lishi mumkin. Muvakkat ariqdan suv egatlarga yoki pollarga to'g'ridan-to'g'ri egiluvchan yoki kattiq quvurlar yoki. sifon-naychalar yordamida berilishi mumkin.
Ishning tartibi.

Muvaqqat sug'orish tarmoklarining nishabligi bo'ylama sxemada 0,0005-0,005 bo'lib, uzunligi 500-800 m gacha, tarmoqlarning takrorlanishi har 70-200 metrda bo'lishi mumkin. Sug'orish shaxobchasi ko'ndalang sxemada joylashtirilgan dalalarda beshamaklar olinmasdan, egat va jo'yaklarga suv to'g'ridan-to'g'ri m^kyatskyat yapikttyan bepipishi mumkin. Tgch/nsa muvakqat ariq uzunligi



Чипполетти сув ўлчаш асбобининг умумий кўриниши.
1-остона, 2-сув ўлчаш линейкаси.
400 m gacha, ular orasi-dagi masofa esa egatlar uzunligiga teng qilib olinadi.
Muvakqat sug'orish tarmoqlarining suv sarfi ZOl/sek dan kam va 60 l/sek dan ko'p bo'lmasligi kerak.
Sug'orish tarmokla-ridan o'tayotgan suv miq-dorini quyidagicha aniq-lash mumkin.Avvalambor sug'orish tarmoqlarida oqayot-gan suvning tez-ligini aniqlash va uni tarmoqdagi suv-ning ko'ndalang kesi-mi yuzasiga ko'payti-rish kerak.

Sug'orish tarmoqlaridan oqa-yotgan suvning yuza tez-ligini topish uchun oddiy "po'kak" usuli-dan foydalanish mumkin va u quyidagi ifoda yordamida hisoblanadi:
V = (um) / (Chum), (m/sek)
Bu erda:
V - suvning yuza oqish tezligi (m/s);
(um) - tajriba o'tkazilgan umumiy masofa (m)
(Chum) - masofani o'tishga ketgan umumiy vaqt (sek)
Yuza oqim tezligi kanaldagi suvning o'rtacha oqish tezligini bermaydi.

Chunki kanal tubi va devorlari suvning oqish tezligiga ta'sir etadi. Shu sababdan suvning o'rtacha oqim tezligi quyidagicha hisoblanadi: Uo'r = Uyuza • K m/sek Bu erda:
Uo'r - suvning o'rtacha oqim tezligi (m/sek)
U yuza - suvning yuza oqim
,. tezligi (m/sek)
K - notekislik koeffisienti

Kanalning notekislik koeffisienti suv xo'jalik boshqarmalari tomonidan aniqlab qo'yilgan bo'lib, kanallar holatiga ko'ra 0,40-0,85 ga teng.
Xulosa.
Kanalning ko'ndalang kesimi trapesiyaga o'xshaganligi sababli, suv oqayotgan qismining yuzasi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi.
G' = (a+)/2 • , m²
Bu erda:
G' - kanalning suv oqayotgan qismining ko'ndalang kesimi yuzasi, m²
a — kanalning suv betidagi kengligi, m;
- kanalning tubidagi kengligi, m;
- kanaldagi suvning o'rtacha chuqurligi, m;
Kanaldan bir sekundda oqib o'tayotgan suv miqdori quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
Q = Vo'r • G'; m/sek
1 -masala. Suvga tushirilgan po’kak 90 m masofani 180 sekundda bosib o'tgan bo'lsa, notekislik koeffisienti 0,7, kanalning suv betidagi kengligi 1,2 m, tubidagi kengligi 0,3 m, suv chuqurligi 0,4 m bo'lsa, uning suv sarfini aniqlang.
Kanaldagi suvning betidagi tezligi:
V = (Lum/tum) = 90/180 = 0,5 m/sek ga teng. O'rtacha oqim tezligi esa: Vo'r = 0,5 • 0,7 = 0,35 m/sek
Kanalning suv oqayotgan qismining ko'ndalang kesimi yuzasi:
F = (1,2+0,3)/2 -4 = 0,30 m² Kanalning suv sarfi:
Q = Vo'p * R = 0>35 • 0,30 = 0,105 m3/sek yoki 105 l/sek ni tashkil etadi.
Agar g'o'zani bir gallik sug'orish normasi /m/ 1060 m /ga va kanalning foydali ish koeffisienti FIKi = 0,85 bo'lsa, kanaldan oqib kelayotgan suv bilan necha gektar maydonni sug'orish mumkinligi kuyidagicha aniqlanadi:
S = (86400 • Q)/t • FIK = (86400 • 0,105)71060 • 0,85 = 7,3 ga
2-masala. Quyidagi ma'lumotlarga ko'ra quvurdan oqib o'tayotgan suv miqdori va bir kunda sug'orish mumkin bo'lgan maydonni aniklang.
Kuvurning uzunligi = 40m
Kuvurning ichki diametri s! = 350 m
Kuvurlarning uchlaridagi balandlik farqi = 120mm
G'o'zani bir galgi sug'orish normasi 1: = 1100 m3/ga ::•
Kuvurning foydali ish koeffisienti - 0,96
YEchish: Quvurning nishabligi: 1 = 0,12/40 = 0,003; Suvning okish tezligi:
V = 25,5 • l/6,35 • 0,003 = 0,825 m/sek Kuvurning kesim yuzasi:
G' = (l • O2)/4 = (3,14 • (0,35)2)/4 = 0,096 m2
Quvurning suv sarfi: 0 = 0,83 • 0,096 =0,08 m3/sek Suv sarfi (kunlik): ^kun = 0,08 • 86400 = 6912 m3/kun
1 kunlik suv bilan necha gektar erni sug'orish mumkinligi quyidagicha aniqlanadi:
S=Qkun/t • FIK = 6912/1100 • 0,96 = 6,1 ga.