1. Atom tuzilishi to‘g‘risidagi tasavvurlarning rivojlanishi. Atom tuzilishi. Rezerford tajribasi va



Download 0,84 Mb.
bet2/5
Sana07.07.2021
Hajmi0,84 Mb.
#111658
1   2   3   4   5
Bog'liq
YUNON FAYLASUFLARINİNG ATOM VA ELEMENT TO’G’RİSİDAGİ TUSHUNCHALARNİ

tutgan orni

Atom, yadro va elementar zarralar fizikasi-atom, yadro va elementar zarralarning tuzilishi, xossalari va o`zaro aylanishlari haqidagi fan hisoblanadi.

XX asrga kelib klassik fizikaning tuzilishi yakunlandi. Lekin uning qo`llanish chegarasining cheklanganligi ma`lum bo`lib qoldi. U faqat makroolam va megaolamlardagi jismlar, ya`ni o`lchamlari katta jismlarni xarakterlashi ma`lum bo`ldi. Mikroolamdagi zarralar uchun esa qo`llab bo`lmasligi ko`rinib qoldi.

Bu esa fizik protsess va hodisalarning klassifikatsion belgilari sifatida ularning tezliklari (energiyalari) va o`lchamliklarini olish mumkinligini ko`rsatadi.

Tezliklar bo`yicha fizik protsesslar quyidagicha klassifikatsiya qilinadi:


  1. Agar zarralarning tezliklari yorug`likning vakuumdagi tezligi tartibida, ya`ni ularning kinetik energiyalari zarralarning tinchlikdagi energiyalari bilan taqqoslanadigan darajada bo`lsa, bu protsesslar relyativistik protsesslarga tegishli bo`ladi.

  2. Agar zarralarning tezliklari s dan yoki kinetik energiyalari esa

tinchlikdagi energiyadan kichik bo`lsa, bu protsesslar norelyativistik protsesslarga tegishli bo`ladi.

Har bir klassifikatsion belgiga biror fundamental doimiy mos keladi. Yuqoridagi belgiga

esa yorug`likning vakuumdagi tezligi mos keladi.Chegaraviy hol c   da relyativistik

mexanikadan klassik mexanikaga o`tiladi. Ushbu dalil moslik printsipining xususiy ko`rinishlaridan biridir.

Fizik hodisalarni ularga xos o`lchamliklar bo`yicha quyidagicha klassifikatsiya qilish mumkin:


  1. Xarakterli o`lcham 100 mln yorug`lik yilidan katta bo`lsa, megaolam bilan ish ko`rilayotgan bo`ladi.

  2. Atrof muhitni o`rab turgan jismlar oddiy ko`z bilan baholanishi mumkin bo`lgan o`lchamliklarga ega bo`ladilar. Ular makroskopik fizikaning predmeti bo`lgan makroolamni tashkil etadi.

  3. Agar xarakterli o`lcham 10-8 m dan kichik bo`lsa, unga mos keluvchi hodisa mikroolamga tegishli bo`ladi. bunday hodisalarni kvant fizika o`rganadi.

Bu klassifikatsion belgiga Plank doimiysi mos keladi.

Atom, yadro va elementar zarralar yorug`likning vakuumdagi tezligiga yaqin tezlik bilan harakatlanadilar. Shu sababli ularning harakati relyativistik mexanika qonunlariga bo`ysunadi. Shuning uchun atom, yadro va elementar zarralar fizikasida relyativistik munosabatlar katta ahamiyatga ega bo`ladi.

Zarraning tezligi yorug`likning vakuumdagi tezligidan juda kichik tezlikda harakatlangan vaqtida ega bo`lishi mumkin bo`lgan massaga zarraning tinchlikdagi massasi deyiladi. U t0 harfi bilan belgilanadi. Ushbu massaga Eynshteyn formulasiga muvofiq e0=m0c2 tinchlikdagi energiya mos keladi.

Zarraning harakati tufayli oladigan massasiga t relyativistik massa deyiladi. U tinchlikdagi massa bilan quyidagicha bog`langan:



m m0 .



bu erda

  v -zarraning nisbiy tezligi. U holda zarraning to`liq energiyasi quyidagicha



c

aniqlanadi:
m c2

E 0

E0 .


Zarraning to`liq energiyasi uning kinetik va tinchlikdagi energiyalari bilan quyidagicha bog`langan:

E T E0 .

Zarraning kinetik energiyasi quyidagicha hisoblanadi:



T m c2 ( 1)  E ( 1)  m c2 ( 1

1) .


0 0 0
Zarraning relyativistik impul`si quyidagicha topiladi:

p m0c

 m0c .


Vizual materiallar





Download 0,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish