1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

244 
9.3-rasm. Marketing kommunikatsiyalarini rejalashtirish 
Marketing bo‘yicha menejerlar rejalashtirish jarayonida iste’molchilarning 
o‘rni va ahamiyatini hisobga olishlari muhimdir (9.5-jadval). 
9.5-jadval 
Marketing kommunikatsiyalarini rejalashtirish jarayonida iste’molchilarning 
o‘rni va ahamiyatini hisobga olish 
Table 16.1
Roles of stakeholders in the marketing system
 
O‘rni
Menejerlar uchun ahamiyati 
bozor sifatida 
kishilar bir vaqtning o‘zida korxonaning potensial mijozlari 
hamdir. kishilar korxona mahsulotini harid qilmasada, harid 
jarayonida bilvosita ishtirok etishi mumkin [28,313] 
hamkorlar 
sifatida 
iste’molchilar bilan faol va ma’lum maqsadga yo‘naltirilgan 
suhbat, o‘zaro kelishuvlar, hamkorlik aloqalari eng avvalo 
axborot berishga emas, korxonaning muayyan maqsad va 
vazifalarini amalga oshirish, mavjud muammolarni bartaraf 
etishga qaratilgan bo‘ladi.
mijoz sifatida 
kishilar tovar va xizmatlarni harid qilish bilan birgalikda korxona 
uchun tovarlarning turli xususiyatlari to‘g‘risida qimmatli 
ma’lumotlarni ham bildirishadi. bu esa kelgusida rejalashtirish va 
kommunikatsiya vositalarini tanlashda foydalanilishi mumkin 
kommunikator 
sifatida 
kishilar o‘z istak hohishlarini amalga oshirish uchun turli 
yo‘llarni izlab topadi va bunda o‘zlari sezmagan holda korxona 
va uning mijozlari o‘rtasida kommunikator rolini bajaradi
vaziyat 
tahlili
maqsadlar
strategiyalar
taktikalar
dastur va byudjet
baholash

---

245 
Marketing kommunikatsiyalar samaradorligini baholash.
Tasavvur 
qilaylik, bir guruh turistlar o‘rmonda adashib qoldi. Bir tomondan siz Taktik rolini 
bajarasiz va harakatlanish yo‘nalishini tanlab guruhni qutqarib qolishga harakat 
qilasiz. Strateg esa boshqa tomondan birorta bir balandorq daraxt tepasiga chiqib, 
qaysi yo‘nalishda harakatlanish eng maqbul va xavfsiz ekanligini belgilab beradi. 
Amaliyotda kommunikatsiya samarasini baholash har doim ham o‘ylangandek, 
mantiqiy fikrlarga to‘g‘ri kelmaydi. Buning asosiy sabablari quyidagilar: 
– kommunikatsiya samarasini baholashga qo‘yilayotgan talab, resurslar 
cheklanganligi bois, juda murakkab va mukammal qo‘yilgan; 
– kommunikatsiya rejasini ishlab chiquvchi marktolog yoki marketing bo‘yicha 
menejer 
mazkur 
tizimning 
samaradorlik 
ko‘rsatkichlarini oshkor etishni 
ma’qullamaydi yoki bunga jur’at qila olmaydi; 
– ommaviy axborot vositalari yoki korxonaning axborot kanallari 
samaradorlikni asosan yakuniy ko‘rsatkichlarga asosan hisoblab chiqishadi yoki 
kommunikatsiya tadbirlari yakunlangach oshkor etilishini ma’qul deb topishadi. 
Marketing kommunikatsiyalari samaradorligini baholash marketing bo‘yicha 
menejerlarda ko‘p vaqt va ortiqcha zo‘riqishni talab etadi. 
Amaliyotda 
marketing 
kommunikatsiyalari 
yoki 
marketing 
tizimi 
samaradorligini baholashning quyidagi to‘rt darajasi keng qo‘llanilib kelinadi (10.3-
jadval).