1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

14.  Yuqumli kasalliklarning mikrobiologik diagnostikasi. 

Odam va hayvonlarda kasallik keltirib chiqaradigan mikroorganizmlar patogen mikroorganizmlar deb atalsa (yunoncha pathos — dard, alam, 

genos — tug‘ilish, paydo bo’lish degan so’zlardan olingan), ularning kasallik keltirib chiqarish xususiyati  patogenlik  deb ataladi. 

Infeksion  kasallikni  keltirib  chiqaradigan  mikroorganizmlar  patogenlik,  virulentlik,  spesifiklik  va  organotroplik  xossalariga  egadir. 

Patogenlik yoki kasallik paydo qilish xususiyati infeksion kasalliklar qo’zg‘atuvchilarining turiga xos belgisi bo’lib, nasldan naslga o’tib 

boradi. Yuqorida aytib o’tilganidek, patogenlik faqat ma'lum mikroorganizm va xo’jayini o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni xarakterlaydi. 

Patogen  mikroblarning  eng  xarakterli  belgisi  ularning  spesifikligi,  ya'ni  har  bir  patogen  mikrob  organizmga  tushib,  unda  ko’payganida 

ma'lum bir infeksion kasallikni keltirib chiqarish xususiyatidir. Patogen mikroblar spesifiklikka ega bo’libgina qolmay, balki organotroplikka 

ham  egadir.  Ko’pchilik  mikroorganizmlar  —  kasallik  qo’zg‘atuvchilari  uchun  ma'lum  organ  va  to’qimalarni  ko’proq  shikastlantirish 

xususiyati  xarakterlidir.Turli  mikroblarning  patogenligi  keng  doirada  o’zgarib  turishi  mumkin.  Bir  turga  mansub  mikroblarning  ayrim 

shtammlari kasallik keltirib chiqarishi jihatidan har xil darajadagi kuchga ega bo’lishi mumkin. Mikrobning har xil darajadagi patogenligi 

virulentlik deb ataladigan bo’ldi. 

     Mikroblarning hayvonni o’limga olib boradigan miqdori o’ldiradigan minimal yoki minimal letal' doza: dosis letalis minima (LDm) deb 

ataladi. Turli qo’zg‘atuvchilarning virulentligini bir-biriga solishtirib ko’rishda LD50 ko’rsatiladi, LD50 tajribada bir xildagi minimal doza 

yuqtirilgan  hayvonlarning  50%  ni  o’ldira  oladigan  mikroblar  miqdoriga  qarab  belgilanadi.Mikroblarning  patogenligi  va  virulentligini 

belgilab beradigan omillar. Mikroorganizmlarning patogen xususiyatlari turli fermentlar, metabolizm mahsulotlari, zaharli moddalar, ya'ni 

xo’jayin hujayralari va to’qimalarining o’tkazuvchanligini buzib, uning hujayra elementlarini yemiradigan toksinlar ishlab chiqarish yo’li 

bilan makroorganizm hujayralariga ta'sir ko’rsatish layoqatiga bog‘liqdir.Hozirgi vaqtda bakteriyalarning ekzotoksinlari va endotoksinlari 

tavofut qilinadi, bular ximiyaviy tarkibi va boshqa xossalari jihatidan bir-biridan farq qiladi. 

Odam organizmiga mikrob tushganidan keyin bir necha davrlardan tarkib topadigan infeksion jarayon boshlanadi. 

Inkubasion davr, prodromal davr, kasallikning avj olib borish davri tushuntiriladi. 

   Boshqa mikroblar tufayli kelib chiqqan ikkilamchi infeksiya asosiy kasallikka qo’shiladi yokn infeksion kasallikni boshidan kechirganidan 

keyin organizm zaiflashib qolgan paytda boshlanadi, masalan, grippda stafilokokk sabab bo’ladigan pnevmoniyannng qo’shnlishi. 

Ba'zi infeksion kasalliklarning qo’zg‘atuvchilari qanday bo’lmasin biror xil o’choqda — tishlar, bodom bezlari, maddalarda uzoq vaqt turishi 

mumkin (o’choqli infeksiya). Bu yerda ular qonga o’tib, unda ko’paya oladi. Mikroblarning qonda ko’payib ketishi juda og‘ir kasallik  — 

sepsis (yunoncha sepsis — chirish degan so’zdan olingan) paydo bo’lishiga olib keladi. 

Patogen  mikroblar,  masalan,  qorin  tifi,  meningit,  krupoz  pnevmoniyada  ko’rilganidek,  qonda  faqat  vaqtincha  turadigan  bo’lsa,  bunday 

hodisaga bakteriemiya deyiladi.  

Infeksiya manbaidan sog‘lom odamga kasallik qo’zg‘atuvchisi o’tadigan ma'lum yo’llar bor: ichak (fekal'-oral' yo’li), havo-tomchi yo’li, 

transmissiv va kontakt yo’l bilan o’tishi tushuntiriladi