|
Ideografik yozuv [yun. idea - ideya (gʻoya), obraz va grapho — yozaman] — belgilar (ideogrammalar) butun bir soʻzni yoki tushunchani bildiradigan yozuv turi. Qad. yozuv sistemalaridan Misr yozuvi, Xitoy yozuvi va b. ayrim yozuvlar ideografik yoʻsinda boʻlgan. I. yo. juda mu-rakkab; koʻpgina xalqlarda nisbatan soddaroq yozuvlar — boʻgʻinli yozuv va harfli yozuv taraqqiy etgan.Ideografik lugʻat - lugʻat turi. Bunda lug-atlar alifbo tartibida emas, balki mavzu boʻyicha tuziladi.
Ideografik yozuv - belgilar butun bir sozni yoki tushunchani bildiradigan yozuv turi. Qad. yozuv sistemalaridan Misr yozuvi, Xitoy yozuvi va b. ayrim yozuvlar ideografik yosinda bolgan. I. yo. juda mu-rakkab; kopgina xalqlarda nisbatan soddaroq yozuvlar - boginli yozuv va harfli yozuv taraqqiy etgan.
Monografiyada G‘arb va Sharqda ideografiya nazariyasining paydo bo‘lish va shakllanish tarixi, ideografik lug‘at turlari, bunday lug‘atda so‘zlarning joylashuv omillari, fe’l-leksemalar orqali ifodalanayotgan tushunchalarning guruhlanish tartibi tadqiq qilingan. Muallif o‘zbek tilidagi fe’l so‘z turkumini semantik maydon nuqtai nazaridan tahlil qilish orqali kelgusida o‘zbek tili bo‘yicha tuziladigan ideografik lug‘at maketini yaratishga intilgan.
3-savol Dars uchun ma’ruza matni tayyorlash va tarqatma matereallar tayyorlash Ma’ruza o'quv jarayonining asosiy bo'g'ini, dars o'tishning asosiy shakllaridan biridir. Ma’ruza bilimni so'z bilan ifodalash, og'zaki bayon qilish ko'zda tutilgan, liajmining kattaligi, mantiqiy qurilishi, umumlashtnrnshning murakkabligi bilan ajralib turadi. Ma’ruza (arabcha, leksiya (lot. lectio) - o'qish) o'quv materiali, bi- ror masala, mavzu kabilarning mantiqiy izchil, ma’lum bir tizimga solingan bayonidir. Ma’ruzaga ikki nuqnai nazardan yondashish mumkin: 1) o'quv jarayonining tashkiliy shakli sifatida; 2) bilimni so'z bilan ifodalash, og'zaki bayon qilish metodi sifatida.
Ma’ruzani o'qish va matnini tayyorlash jarayonida qo'llaniladigan barcha an’anaviy va zamonaviy usullar, yo'llar hamda texnik vosita, jumladan, multimedia vositalari va
ko'rgazmali o'quv qo'rollari bayon qilinayotgan mavzuning asosiy mazmunini ochib berishga qaratilgan bo'lishi lozim.
Ma’ruzaning yakuniy qismi, xulosasida quyidagilar ko'rsatilishi shart:
mavzu yuzasidan asosiy xulosalar;
ma’ruzadagi asosiy tayanch tushunchalar;
talabalarda bilishga va o'rganishga qiziqish uyg'otuvchi hamda o'zlashtiruvchilarni nazorat qilish imkonini beruvchi savollar turkumini keltirilishi;
Adabiyotlar ro'yxati ma’ruza mazmunini aks ettirishi lozim.
Ikkinchi guruhga ma’ruza o'qiydigan o'qituvchi va uning shax- siga qo'yiladigan talablar kiradi.
Ma’ruza o'qish jarayon sifatida obyektiv va subyektiv to- monlarning birligidir.
Ma’ruza o'qishning obyektiv tomoniga o'qituvchiga bog'liq bo'lmagan, o'rganilayotgan fanning mazmuni, dars o'tish tamoyil- lari kiradi. Subyektiv tomonlariga esa:
o'qituvchining shu fanni qanday egallagani, bilim darajasi;o'qituvchining uslubiy tayyorgarligi, metodikaning qonun- qoidalarini qo'llay bilish mahorati;d) har bir o'qituvchining ta’lim-tarbiya jarayonida u yoki bu uslubni qo'llashdagi individual xususiyatlari kiradi.Dars berishda pedagog subyektiv omil sifatida namoyon bo'Iadi. Ko'p jihatdan talabalarning o'zlashtirishi o'qituvchining dars o'tishda tanlagan metodlariga bog'liq. Har bir o'qituvchi o'z qobiliyatini dars berishda namoyon qilib, ma’ruza va nutqida o'ziga xos jihatlarini ko'rsatadi. Ma’lum bir mavzuni yoritishda o'qituvchi o'zi yaxshi bilgan yoki o'zining ilmiy izlanishlari bilan bog'liq bo'lgan, lekin shu mavzuga to'g'ridan-to'g'ri bog'liq bo'lmagan savolga ko'p vaqt ajratib, qol- gan savollarni ko'rib chiqish uchun vaqt yetmay qolishi mumkin. Bu — mavzuni bayon qilishda didaktikaning izchillik prinsiplarini buzilishiga olib keladi.
Tarqatma materiallar - bu har qanday ko‘rgazmali vositalar bo‘lib, bu diagrammalar, chizmalar, jadvallar, fotosuratlar, taqdimot slaydlari va boshqalar bo‘lishi mumkin.
Tarqatma materiallar yordamida o‘tiladigan mavzuning asosiy mazmunini berish, olingan axborotni dars davomida va darsdan tashqarida ta‘lim oluvchilar bilan mustaqil muhokama qilish, ular diqqatini mustaqil fikrlash, ijodiy izlanishga qaratish, ularni darsga faol jalb qilish, ularning olgan bilimlarini nazorat qilish va sinash mumkin. Tarqatma materiallarni maqsadi, mazmuni jihatdan shartli ravishda: - axborot beruvchi; - topshiriq beruvchi; - bilimni nazorat qiluvchi turlarga ajratish mumkin. Dars jarayonida tarqatma materiallardan foydalanishda o‘ziga xos kamchiliklar ham mavjud. Tarqatma materiallar tayyorlash pedagogdan ko‘p kuch va vaqt, mablag‘ hamda yuksak mahorat talab qiladi. Har bir ta‘lim oluvchiga imkon qadar bitta tarqatma material berilishi maqsadga muvofiq. Bu qo‘shimcha katta moddiy xarajatni talab qiladi. Tarqatma material asosida o‘zaro muhokama cho‘zilib, mavzuning boshqa qismlariga, savollariga e‘tibor pasayishiga olib kelishi mumkin. Ayrim kamchiliklariga qaramay, dars mashg‘ulotlarida tarqatma materiallardan foydalanishning afzalligi ustun va tarqatma materiallardan barcha metodlar asosida dars o‘tishda keng foydalanish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
