1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

2-savolga javob Moddalar massasining saqlanish qonuni kimyoning birinchi qonunidir. Bu qonunni dastlab 1748-yilda Mixail Lomonosov, keyin 1789-yilda fransuz kimyogari Lavuaze mustaqil ravishda taʼriflab bergan. Qonunning hozirgi taʼrifi quyidagicha:Kimyoviy reaksiyaga kirishadigan moddalarning massasi reaksiya natijasida hosil boʻladigan moddalarning massasiga teng.Moddalar massasining saqlanish qonuni materiyaning saqlanish qonunining bir koʻrinishidir. Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni — tabiatning eng muhim asosiy qonuniyatlaridan biri; unga koʻra, har qanday berk tizimda energiya yoʻqdan bor boʻlmaydi va yoʻqolib ketmaydi, faqat bir turdan ikkinchi turga aylanib turadi. Berk tizimda faqat konservativ (oʻzgarmas) kuchlar mavjud boʻlsa, tizimning toʻliq mexanik energiyasi oʻzgarmas qiymatga ega boʻlib qoladi, yaʼni kinetik energiya potensial energiyaga aylanib turadi va aksincha. Kimyoviy muvozanat – toʻgʻri va teskari reaksiyalar tezligi tenglashgan holat. Mac, N2+3H2=2NH3 reaksiyasida azotning vodorod bilan birikish (toʻgʻri reaksiya) tezligi ammiakning azot va vodorodga parchalanish (teskari reaksiya) tezligiga teng . Kimyoviy muvozanat. sodir boʻlganda reaksiya goʻyoki toʻxtab qolgandek koʻrinadi, aslida ikkala reaksiya ham davom etadi, biroq bu reaksiyalarning biri ikkinchisining natijasini yoʻqqa chiqaradi. Mohiyatiga koʻra, Kimyoviy muvozanat. dinamik muvozanatdir. Oʻzgarmas muhit (kislotali yoki asosli) va sharoitda (temperatura, bosim) reaksiyaga kirishayotgan moddalar konsentratsiyasining oʻzgarmasligi Kimyoviy muvozanatning muhim belgisidir. Reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyasi, temperatura va bosim (gazlardagi reaksiyalarda) o'zgarganda kimyoviy
muvozanatning siljish yo'nalishi umumiy qoida bilan aniqlanadi, bu
qoida siljuvchan muvozanat prinsipi yoki Le Shatelye prinsipi deyiladi:agar muvozanatdagi sistemaga biror tashqi ta’sir o‘tkaziIsa
(konsentrasiya, temperatura, bosim o‘zgartirilsa) u ikki qarama-
qarshi reaksiyadan shu ta’sirni kamaytiradigan reaksiyaning
borishiga yordam beradi.
3-savolga javob Azot oʻsimliklar uchun asosiy „oziq“lardan biridir. Mineral va organik birikmalari tuproqqa yogʻin-sochin bilan yoki oʻgʻit sifatida tushadi. Erkin azot ammiak sintezida, baʼzi kimyoviy reaksiyalarda inert muhit hosil qiluvchi sifatida, simobli termometrlardagi boʻshliqni toʻldirishda, yonuvchan suyuqliklarni bir idishdan ikkinchi idishga haydashda va boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Suyuq azotdan past temperatura bilan bogʻliq boʻlgan ishlarda (kriostatlar, vakuum qurilmalar va boshqalarda) foydalaniladi. Azotning tabiiy birikmalari ammoniy xlorid va turli nitratlar (selitralar)dan iborat.. U tuproqda asosan toʻrt xil birikma holida: chirindi (gumus) azoti, ammoniy tuzlari, nitratlar (NO₃), oqsil organik azoti (toʻliq parchalanmagan oʻsimlik qoldiqlari) va ularning oʻzgarish mahsulotlari – aminokislotalar, peptidlar, amidlar va aminlar holida mavjud boʻladi. XIX asrdan XX asrning boshlariga qadar nitrat kislota Chili selitrasiga sulfat kislota ta'sir ettirish yuli bilan olinar edi: NaNO3 + H2SO4 --> NaHSO4+HNO3. Xozirgi vaqtda bu usuldan nixoyatda kam foydalaniladi. 1905 yildan boshlab Norvegiyada sanoatda nitrat kislota olishning elektr yoy usuli joriy etildi. Bu usulning moxiyati shundan iboratki, avval xavo orqali elektr yoyi utkaziladi, bunda azot bilan kislorod o'zaro reaksiyaga kirishib NO ni xosil qiladi. NO xavoda tez soviganda xavo kislorodi va suv bilan birikib nitrat kislotaga aylanadi: N2+O2 --> 2NO; 2NO + O2 --> 2NO2 3NO2 + H2O -->2 HNO3 + NO. Ortib qolgan NO yana xavo kislorodi bilan birikib NO2 ga aylanadi, yana suv bilan birikib HNO3 xosil qiladi