10-mavzu. Raqobat va yakkahokimlik reja raqobat tushunchasi va uning usullari. Mukammal va nomukammal raqobat

Raqobatli iqtisodiyot muayyan resurslar sharoitida ulardan maksimal miqdorda tovar va xizmatlar ishlab chiqarilishini ta’minlashga moyil bo’ladi.

Mukammal raqobatda qatnashuvchi firmalar o’z foydasini oshirishga intilib, bozor ma’qul ko’radigan tovarni olib chiqishi zarur. Biz bilamizki, foydani oshirishning asosiy sharti chegaralangan daromadni cheklangan xarajatga teng bo’lishidir. Agar raqobatchi firmaning olgan daromadi uning o’zgaruvchan xarajatlarini qoplashga yetmay qolsa, u o’z faoliyatini vaqtincha to’xtatadi. Firmaning topgan daromadi uning jami xarajatini qoplamasa, u bozordan butunlay chiqib ketadi.Erkin raqobatda bir firma bozordan chiqib ketsa, boshqasi kirib keladi. Masalan, AQSH da yiliga 600 ming firma yopilsa, yana shuncha firma ochiladi. Raqobatda qatnashuvchi firmalarning soni qancha ko’p bo’lsa, raqobat doirasi shunchalik kengayadi. Bu iste’molchilar uchun qulaylik tug’diradi.

Bozor iqtisodiyotidagi nomukammal raqobat bu yerda monopoliyaning mavjudligidan kelib chiqadi.

Nomukammal raqobat bu – monopoliyalar bozorida ozchilikdan iborat sotuvchilar va xaridorlarning cheklangan tarzda va xilma xil usullar bilan yuz beradigan raqobatidir.

Monopoliya bozori erkin bozor emas, chunki bu yerda ozchilik yirik firmalar tovarlarni ishlab chiqarish va sotishning asosiy qismini o’z qo’lida to’plab olib bozorda hukmronlik qiladilar.Ularning raqobati nomukammal raqoba monopolistik raqobat, oligopoliya, sof monopoliya, monopsoniya sharoitidagi raqobatlarga bo’linadi.