11 маъруза. Хужалик маблагларини ва мажбуриятларини


– мавзу. Таъминот ва ишлаб чикариш жараёнларининг бухгалтерия хисоби



Download 0,87 Mb.
bet23/30
Sana13.07.2022
Hajmi0,87 Mb.
#792055
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   30
Bog'liq
Бух-хис назарияси

8 – мавзу. Таъминот ва ишлаб чикариш жараёнларининг бухгалтерия хисоби.


8.1. Таъминот жараёнининг бухгалтерия хисоби.
8.2. Ишлаб чикариш жараёнининг бухгалтерия хисоби.
8.1. Таъминот жараёнининг бухгалтерия хисоби.

Хужалик субъектларининг асосий фаолияти моддий бойликларни ишлаб чикариш, уларни истеъмолчиларга сотиш ва бу талабни кондириш учун доимо такрор ишлаб чикариш билан шугулланишга каратилади. Мана шу такрор ишаб чикариш хужалик жараёнлари оркали ёки хужалик маблагларининг тухтовсиз даврий айланиши натижасида амалга оширилади.


Амалиётда бундай хужалик жараёнлари уч боскичга булиниб, уларга таъминот ишлаб чикариш ва сотиш киради. (1-шаклга каранг).
Хужалик субъектларининг асосий фаолияти таъминот жараёнидан бошланиб, ундан моддий бойликларни ишлаб чикаришнинг узлуксизлигини таъминлаш учун мунтазам равишда ишлаб чикариш захираларини, яъни хом ашё материал, ёкилги, ярим тайёр махсулот, эхтиёт кисмларини харид килиб туриш керак. Демак, бу ишни бажаришда бир канча хужалик муаммолари бажарилади. Бухгалтерия ъисоби айнан шу муаммоларни хисобга олиш билан шуглланади. Даврий айланишнинг таъминот жараёни боскичи бухгалтерия олдига куйилган вазифаларни куяди:
- белгиланган даврдаги таъминот хажмини аниклаш;
- сотиб олинган ва етказиб келинган ишлаб чикариш захирларининг хакикий таннархини аниклаш;
Шундай килиб, таъминот жараёни ишалб чикариш жараёни нормал олиб бориш учун шарт-шароит яратиб беради.
Таъминот жараёнди юз берадиган хужалик муаммолари моддий бойликларни сотиб олишда таъминотчилар билан тузиладиган шартномлар асосида амалга оширилади.
Шартномаларда хужалик субъекти учун зарур моддий кийматликларнинг номи, микдори, бахоси, сифати, етказиб келиш шартлари курсатилган булади.
Хом ашё ва материаллар, ёкилги, эхтиёт кисмлар, кам бахоли ва тез ишдан чикадиган буюмлар хамда бошка мехнат буюмлариниг хакикий таннархи мол етказиб берувчиларнинг счёт фактурасида курсатилган киймати, таъминот ташкилотларига туланган устамалар, тарснпортга юклаш, тушириш харажатлари, ташиб келтириш учун транспорт ташкилотларига килинган туловлар, мехнат буюмларини тайёрлаш билан боглик сраф - харажатлари, уларни етказиб олишдаги табиий камайиш ва бошка харажатлардан ташкил топади.
Юкорида туловлар, харажатлар ва бошка холатларни хисобга олиш учун бухгалтерия хисоби тизимини ишлаб чикариш захираларини хисобга олиш счётларида фойдаланилади:
"Материллар","Ёкилги","Эхтиёт кисмлар" ва бошкалар шулар жумласидандир.
Моддий кийматликларнинг келиб тушиши икки зил бахода акс эттирилади:: хакикий таннархда ва улгуржи бахоларда. Бунинг учун счётнинг дебит томонида иккита устун очилиб, уларнинг бирига материалларни сотиб олиш бахоси, уларни етказиб келиш, тайёрлаш харажатлари акс эттириш учун, иккинчиси материалларнинг факат сотиб олинган бахосидаги ёзувлар учун фойдаланилади. Таъминот жараёнининг хисобини куйидаги чизмада куриш мумкин.

"хисоб-китоб “Мол етказиб берувчи “Материаллар”


счёти" ва пудратчилар б-н х/клар.
Дт Кт Дт Кт Дт Кт
к олдик 2
1
3
Изох:
1 - моддий кийматликларни сотиб олиш бахоси.
2 - материалларни сотиб олиш ва тайёрлаш харажатлари.
3 - сотиб олинган материаллар учун таъминотчиларга шунингдек, транспорт ташкилотига мехнат буюмларини ташиб келтириш харажатлари туловлари.
Таъминот билан боглик операцияларни хисобга олиш учун мисоллар келтирамиз. 1-операция. Шартнома асосида материаллар кийматликлар олинди.
"А" материалдан 5000 кг берилди, хар бир килоси 220 сумдан умумий хисобда 1100000 сумлик;
"Б" материалдан 3000 кг, хар бир килоси 150 мусдан умумий хисобда 450000 сумлик
ЖАМИ 1550000 сумлик
Материаллар темир йул транспортида етказиб келган ва бу харажатлар таъминотчи томонидан туланган - 800000 сум
ХАММАСИ 2350000 сум
Моддий кийматликларнинг келиб тушишини актив счёт хисоблаган 10 "материаллар" счётнинг дебет томонига ёзиш зарур. Шунингдек, у ерга моддий кийматликларни етказиб келиш харажатларини киймати ёзилади.
Биринчи операция юзасидан куйидагича бухгалтерия ёзувини курсатиш максадга мувофикдир:
Дт - "материаллар"
Кт - "мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан х/к" - 2350000
Юкорида таъкидлаганмиздек, бу операция "материаллар" счётининг дебет томонидаги иккита устунга: биринчисига - моддий кийматликнинг хакикий таннархи - 2350000 сум, иккинчисига - улгуржи (сотиб олиш) бахоси - 1550000.
Иккинчи операция темир йул оркали моддий кийматлари станциядан омборгача ташиб келтирилган транспорт ташкилотига хисобланади - 150000. Бу сарфлар хам моддий кийматликни етказиб келиш харажати хисобланиб, олинган материаллар таннархига кушилади. Бинобарин, транспорт ташкилотига хисобланган сумма унга булган карзнинг купайганлигини билдиради ва бу холат куйидаги бухгалтерия ёзуви билан акс эттирилади:
Дт - "материаллар"
Кт - "мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан х/к" - 150000
Учинчи операция хисоб-китоб счётидан куйдаги карзларни утказиш учун пул утказилди:
- мол етказиб берувчиларга етказиб бериш матеираллари киймати хамда траснпорт, етказиб келиш харажатлари учун - 2350000 сум.
- моддий кийматликларни станциядан омборгача етказиб келиш харажатлари учун - 50000 сум.
ХАММАСИ 2500000 сум
Мазкур операция буйича бухгалтерия ёзуви куйидагича курсатилади:
Дт - "мол етказиб берувчилар ва пудратчилар билан х/к"
Кт - "хисоб - китоб счёти" - 2500000 сум.
Таъминот жараёни операцияни синтетик ва аналитик хисобда акс эттирамиз.

Синтетик хисоб "Материаллар" счёти.



Операция №

Улгуржи бахо

Хакикий таннарх

1
2

1550000

2350000
150000

Оборот

1550000

2500000

“Мол етказиб берувчилар


ва пудратчилар билан
хисоб - китоблар” “Хисоб - китоб” счёти.
Дт Кт Дт Кт
3 ) 2500000 1) 2350000 колдик 3) 2500000
2) 150000

Аналитик хисоби.


Дт “А” материал Кт Дт “Б” материал Кт

1) 1100000 1) 450000


Турли ассортиментдаги моддий кийматликларни сотиб олишда, уларнинг хакикий таннархлари махсус хисоб-китоблар билан топилади.


Юкоридаги операциялардаги маълумотлар асосида бу хисоб-китобларни бажарамиз.
Сотиб олинган моддий кийматликларни етказиб келиш харажатлари 950000 (800000+150000).
Таксимлаш коэффициенти - харажатлар кийматини улгуржи бахога нисбати куринишида топилади.
950000
ТК % = ---------------- * 100 % = 61,3
15500000
"А" ва "Б" материалларга тегишли етказиб келиш харажатларини куйидагича топамиз:
1100000 * 61,3 %
А = ---------------------------- = 674300
100
450000 * 61,3 %
В = ---------------------------- = 275850
100
Материалларнинг хакикий таннархини хисоблаймиз:
А = 1 100 000 + 674 300 = 1 774 3000
Б = 450 000 + 275 850 = 725 850 ХАММАСИ 2 500 150

Таъминот жараёнининг натижасида сотиб олинган моддий кийматликларнинг хакикий таннархини аниклаш билан якунланади. Бунинг учун куйида таннарх калкуляцияси хисоб-китобини тузамиз.


Материал кийматликларнинг хакикий таннархини калкуляция килиш тартиби:






“А” материал

“Б” материал

Курсаткичлар

Бирлигига
(1 кг)

Жами (5000)

Бирлигига
(1 кг)

жами (3000)

Сотиб олиш (улгуржи бахо) бахоси, сумда.
Моддий кийматликларни
Етказиб келиш ва тайёрлаш харажатлари

220
134,9



1100000
674300



150
92



450000
275850



Жами:

354,9

1774300

242

725850

Хужалик жараёнларининг узаро богланиши.




Ишлаб чикариш жараёни


Ишлаб чикариш Тайёр
захиралари махсулот


Таъминот Сотиш
жараёни жараёни


Пул маблаглари





Download 0,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish